Ας γνωρίσουμε επιτέλους τον τόπο μας!!!

Στον τόπο μας συχνά μιλάμε για τις ομορφιές του, αλλά μιλάμε μόνο γι' αυτές που έτυχε αποκλειστικά εμείς να γνωρίσουμε, αγνοώντας τον όλο πλούτο που διαθέτει αυτός ο ευλογημένος τόπος. Αυτή η άγνοια μας κάνει φτωχούς αφού δεν μετέχουμε αυτής της ομορφιάς και κυρίως της ιστορίας  του τόπου, και θα λέγαμε ότι και οι άνθρωποι που ανέλαβαν την τύχη αυτών των περιοχών, λόγω των φτωχών τους γνώσεων, είναι ευνόητο να παράγουν και φτωχό έργο και βέβαια να αποκλείουν τον τόπο από την τροχιά της ανάπτυξης.

Ο Δήμος μας μετέχει στο δίκτυο της «Αμφικτυονίας Αρχαίων Ελληνικών Πόλεων» αφού έχει τη δυνατότητα να επιδείξει ένα σημαντικό και αξιόλογο αρχαιολογικό πλούτο σε όλες τις δημοτικές ενότητες.

Το δίκτυο αυτό έγινε με σκοπό να αποτελέσει την πρώτη οργανωμένη κίνηση και προσπάθεια συνεργασίας για θέματα πολιτισμού σε επίπεδο αυτοδιοίκησης και με στόχο την αξιοποίηση και ενίσχυση των διοικητικών δομών των Δήμων με τεχνογνωσία, ειδικότερα στο θέμα του πολιτισμού. Προϋπόθεση όμως είναι να ξέρουμε πού κατοικούμε, πάνω σε τι χώματα πατάμε και τι θέλουμε γι’ αυτόν τον τόπο.

Στην περιοχή μας λοιπόν καταγράφονται οι εξής αρχαιολογικοί χώροι και άλλοι χώροι που έχουν να κάνουν με την ναοδομία και την μεταβυζαντινή τέχνη. Ας τους γνωρίσουμε λοιπόν:

1. Ξεκινώντας από τον καταπληκτικό αρχαιολογικό χώρο των Καλινδοίων με τα εξαίσια αρχαιολογικά και παλαιοντολογικά ευρήματα αλλά και τον περιβάλλοντα χώρο που κρύβει ακόμα μεγάλες εκπλήξεις, (πιθανόν κι ένα αρχαίο θέατρο) μπορούμε να γνωρίσουμε τον μακεδονικό πολιτισμό και την τέχνη του. Εκεί κοντά στο Αδάμ θα βρούμε και το μουσείο Βυζαντινών Οργάνων.

2. Σε κοντινή απόσταση θα βρούμε τον βυζαντινό Πύργο του Αγ.Βασιλείου, στις όχθες της Κορώνειας, που ανήκει στο 14o αιώνα.

3. Ενδιαφέρον έχει επίσης ο αρχαιολογικός χώρος της Ασσήρου, η γνωστή  Α’ Τούμπα της Ασσήρου, όπου τα πρώτα στοιχεία μιλούν για έναν πολιτισμό που χρονολογείται το 2000 π.Χ. (ΦΕΚ.97Β/1999).

4. Στη συνέχεια έχουμε την Β’ Τούμπα ή Κουτσολίτης της Ασσήρου, με επιχώσεις της μέσης και ύστερης εποχής του χαλκού και της πρώιμης εποχής του σιδήρου (2000-750 πΧ) (ΦΕΚ. 97 Β/1999).

5. Ακόμα στην Aσσηρο θα βρούμε την περιοχή της Αγ. Aννας, όπου είναι ένας εκτεταμένος αρχαιολογικός χώρος δίπλα στην όχθη του Μπογδάνα (ΦΕΚ.97 Β/1999).

6. Η Τούμπα του Λάκου στην ίδια περιοχή χρονολογείται στην πρώιμη εποχή του σιδήρου (ΦΕΚ 97 Β/1999).

7. Στο Εξαμίλι στην περιοχή Σαρακάσου Μπαϊρα, υπάρχει αρχαιολογικός χώρος με νεκροταφείο της ύστερης εποχής του χαλκού (ΦΕΚ 521 Β/2000).

8. Στην Κριθιά περιοχή Ταψί, απομονωμένος αρχαιολογικός χώρος της εποχής του χαλκού (ΦΕΚ. 521 Β/2000).

9. Αρχαιολoγικός χώρος στη θέση  Αγ. Αννα μεγάλος αρχαιολογικός χώρος (ΦΕΚ 97/Β/1999).

10. Μαυροράχη, Μουσουλμανικό Τέμενος κηρυγμένο ως μνημείο με το ΦΕΚ 466/Β/1996.

11. Ακόμα στην περιοχή της Κριθιάς στη θέση ΤΑΨΙ υπάρχουν υπολείμματα νερόμυλων του 1920.

12. Στην Aσσηρο επίσης ο ναός του Προφήτη Ηλία, είναι κηρυγμένος ως μεταβυζαντινός Ναός.

13. Στη ΔΗΜΟΤΙΚH ΕΝOΤΗΤΑ ΒΕΡΤΙΣΚΟΥ διαπιστώνονται αποτελέσματα αρχαιολογικής έρευνας στην περιοχή Όσσας, Γαλήνης και Βερτίσκου που ανάγονται στην εποχή του χαλκού και την πρώιμη εποχή του σιδήρου. Στη Γαλήνη συγκεκριμένα υπάρχουν ευρήματα ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου.

14. Παράλληλα έχουν βρεθεί και άλλοι αρχαιολογικοί χώροι, που δεν έτυχαν αναλόγου ενδιαφέροντος από τους αρμοδίους, όπως ο Οικισμός Τούμπα σε λόφο της περιοχής του Λοφίσκου. Η Τούμπα στην περιοχή της Χωρούδας ανάγονται στην Εποχή του χαλκού.

15. Οικισμός-Τούμπα με επιχώσεις της εποχής του χαλκού και των ρωμαϊκών χρόνων στην Όσσα.

16. Τούμπα με επιχώσεις εποχής του χαλκού σε λόφο στη Γαλήνη.

17. Οικισμός στην Όσσα της εποχής του σιδήρου της κλασικής ελληνιστικής περιόδου

18. Aλλος οικισμός στην περιοχή Εξαλόφου - Πέντε Βρύσες.

19. Παράλληλα υπάρχουν κηρυγμένοι ως αρχαιολογικά διατηρητέοι 12 μεταβυζαντινοί ναοί της περιοχής μας. Στην Όσσα 1, τον Βερτίσκο 1, τη Χωρούδα 1, Καβαλάρι 2, Λητή 2, Μελισσοχώρι 1, Ξυλούπολη 1, Λαγυνά 1, Κολχικό 1, Σωχό 1.

20. Παράλληλα έχουμε κηρυγμένες 10 οικίες ως μνημεία ιδιαίτερου κάλους όπως οι οικίες Ζλατάνου και Βενιώτη, Γεωργιάδη, Κούζου, Δόγκα, Τανάσκου, Χαρίτου και Μαγνήσαλη στο Λαγκαδά, επίσης η οικία Δαβελούδη στο Αδάμ, το Δημοτικό Σχολείο Χωρούδας, αρκετές οικίες με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική στην Όσσα και τον Βερτίσκο, καθώς και ο όμορφος οικισμός των Πετροκεράσων, που μόνος του αποτελεί ένα στολίδι.

21. Στην περιοχή του αγ.Βασιλειου υπάρχει οικισμός με ενδείξεις κατοίκησης από τους αρχαϊκούς χρόνους μέχρι τους ρωμαϊκούς, ενώ το αρχαίο νεκροταφείο εκτείνεται στο χώρο του οικισμού. Αρχαϊκοί τάφοι βρέθηκαν στα υψώματα του οικισμού. Επίσης στον αγ.Βασίλειο υπάρχει ρωμαϊκός οικισμός που εκτείνεται μέχρι τους βυζαντινούς χρόνους.

22. Στην παραλίμνια περιοχή μαρτυρούνται στη βιβλιογραφία περί τα 5 αγιορείτικα μετόχια. Υπάρχει σχετική διδακτορική διατριβή για τα παραλίμνια μετόχια της περιοχής μας.

23. Στο Βασιλούδι-Γερακαρού υπάρχει κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος (ΦΕΚ354/2000) Με πυρήνες στο Βασιλούδι (θέση ΠΑΛΑΙΟΜΟΝΑΣΤΗΡΟ) στη Γερακαρού (θέση ΔΟΓΑΝΤΖΗ) ενώ στη θέση Αμυγδαλιές υπάρχει αρχαίος ρωμαϊκός οικισμός.

24. Στη Γερακαρού στη θέση ΛΥΚΟΣ υπάρχει επίσης ρωμαϊκός οικισμός. Επίσης προ δεκαετίας ανακαλύφθηκε στρατιωτικό νεκροταφείο της εποχής του Μ.Αλεξάνδρου. Τα χρυσά ευρήματα, θώρακες, δόρατα και περικεφαλαίες μεταφέρθηκαν στον Αρχαιολογικό μουσείο Αθηνών.

25. Στην περιοχή του Σωχού συναντάμε ίχνη αρχαίων οικισμών, υπάρχει ο ωραίος μεταβυζαντινός ναός του αγίου Γεωργίου, καταπληκτικά τοξωτά γεφύρια, πλούσιο δάσος με υπέροχες διαδρομές, καθώς και δύο εν ενεργεία μοναστήρια.

26. Στον Ασκό υπάρχουν αποτυπώματα διαφόρων εποχών, ενώ στην Αυγή η ανασκαφική έρευνα του 1938-39 αποκάλυψε προϊστορικό οικισμό σε 4 φάσεις.

27. Στη θέση Πεντέμισι, έξω από τον Λαγκαδά υπάρχει προϊστορικός οικισμός με ευρήματα της εποχής του 4ου - 5ου αιώνα π.Χ.

28. Αυτή τη στιγμή η περιοχή μας διαθέτει ένα εκκλησιαστικό Μουσείο στο Σωχό και ένα στον Λαγκαδά. Επίσης ένα Λαογραφικό μουσείο στο Σωχό κι ένα στο Λαγκαδά.

29. Το αναξιοποίητο στρατόπεδο ΜΠΑΡΕΤΗ που μπορεί το 1940 να είχε αναψυκτήριο, και ταβέρνα, τώρα παραμένει έρημο.

30. Ενώ τα 2 Μπίλλεια πολιτιστικά κέντρα στο Λαγκαδά και στο Σωχό περιμένουν επι δεκαετίες την ολοκλήρωσή τους!

Όλοι αυτοί οι χώροι σε άλλες περιοχές θα είχαν προβληθεί και θα αποτελούσαν την αιχμή του δόρατος της πολιτιστικής και οικονομικής ανάπτυξης όλης της περιοχής. Το δε θερμαλιστικό κέντρο των Λουτρών Λαγκαδά, με τους βυζαντινούς λουτήρες, του 6ου και 9ου αιώνα, που κάποτε ήταν από τα πρώτα των Βαλκανίων, θα μπορούσε να ξαναβρεί την παλιά του αίγλη, αν οι αρμόδιοι λειτουργήσουν κάποτε με όραμα, σχέδιο και προγραμματισμό. Η περιοχή της Κορώνειας ήταν πάντα πηγή πλούτου και ζωής, ενώ  σήμερα εξ αιτίας της κακοδιαχείρισης του περιβάλλοντος, υποβαθμίστηκε ο ρόλος της και μάλιστα εξ αιτίας και της αδιαφορίας όλων μας η επαρχία μας κατάντησε η τουαλέτα της κεντρικής Μακεδονίας, με τεράστιες ευθύνες των αυτοδιοικητικών, των πολιτικών και των κομμάτων. Η παραλίμνια περιοχή της Κορώνειας θα μπορούσε και σήμερα να λειτουργήσει ως χώρος προβολής της ιστορίας της λίμνης και των παραλίμνιων οικισμών. Το δε κτήριο του κωπηλατικού ομίλου παραμένει επί δεκαετίες αναξιοποίητο, όπως βέβαια και το Κονσερβοποιείο με τις αποθήκες της Ε.Γ.Σ.Λ. !!!

Αλήθεια, απ’ όλα αυτά που παραθέτουμε παραπάνω, αν κάποια μόνο είχαν προβληθεί και τεθεί στην αναπτυξιακή τροχιά της Επαρχίας μας, ποιός θα τολμούσε να εγκαταστήσει στην περιοχή μας ΧΥΤΑ και ΜΕΑ; Όταν εμείς δεν γνωρίζουμε και δε σεβόμαστε τον τόπο μας γιατί να τον σεβαστούν οι άλλοι;

Ο μόνος ίσως που ξεχώρισε ήταν ο αείμνηστος μητροπολίτης Ιωάννης που σε 10 χρόνια κατάφερε με τη συνεργασία των ιερέων να αναστηλώσουν 12 μεταβυζαντινούς ναούς, να κάνει 3 μουσεία, κατασκηνώσεις, προσκυνηματικά κέντρα, επειδή στόχευε στο μέλλον και τον θρησκευτικό τουρισμό της επαρχίας μας και την ανάπτυξή της.

Αν η επαρχία μας ήταν ένα απέραντο αρχαιολογικό πάρκο, με ανάδειξη της αρχιτεκτονικής του και της ντόπιας ομορφιάς κι αν οι δήμαρχοί μας αντί να ξοδεύουν 80-100.000 ευρώ για καρναβάλια και φασολάδες, ή να σπαταλούν το δημόσιο χρήμα σε ρουσφέτια,  έδιναν κάθε χρόνο ένα ποσόν στο Πανεπιστήμιο για να ανασκάψει και να προβάλλει το χώρο μας ποιος θα τολμούσε να ασελγήσει με τις αποφάσεις του για χωματερές ΜΕΑ και καταστροφή του περιβάλλοντος; Αν αξιοποιούνταν τα παραδοσιακά και διατηρητέα σπίτια ως χώροι πολιτισμού και τουρισμού ποιος θα μας πετούσε απροκάλυπτα τα σκουπίδια του;

Δυστυχώς εμείς τους δίνουμε το δικαίωμα να λειτουργούν όπως λειτουργούν εις βάρος μας, και βέβαια και η δική μας ευθύνη να αναθέτουμε τα τίμια και σοβαρά πράγματα της ζωής και του τόπου μας, σε ανθρώπους που δεν έμαθαν ποτέ την ιστορία της γης που πατάνε, είναι επόμενο να τραβάμε αυτά που τραβάμε, χωρίς όμως να βάζουμε μυαλό!

Διαβάζοντας όλα όσα τα παραπάνω ίσως πει κανείς μα δεν έχουμε τίποτα από αυτά όρθιο και σε καλή κατάσταση. Έχουμε ένα τίποτα. «Ας παλέψουμε λοιπόν για ένα τίποτα που ωστόσο είναι το παν», όπως θα έλεγε κι ο Οδυσσέας Ελύτης. Κάποτε και ο Παρθενώνας ήταν ένα γκρεμίδι, ένα τίποτα!!! Σπασμένα μάρμαρα και κλεμμένα αγάλματα. Σήμερα είναι πόλος έλξης 3 εκατομμυρίων τουριστών το χρόνο!

Χρειάζεται λοιπόν αναπροσανατολισμός και στοχοθεσία!!! Ποιος θα το κάνει;;;

Τρύφων Τσομπάνης

Αναπληρωτής Καθηγητής ΑΠΘ

Δ/ντής του Τομέα Λατρείας, Αρχαιολογίας & Τέχνης

Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας & Χριστιανικού Πολιτισμού