«Σαν σήμερα πάρθηκε η Πόλη, από τον σουλτάν Μεμέτη στα 1453, μέρα Τρίτη, βγαίνοντας ο ήλιος. Μια τέτοια ιστορία δεν μπορεί να τη γράψει άξια κανένας, δεν πιστεύω να βρίσκεται κανένας τέτοιος μεγάλος μάστορης. Κανένας, κι ας ήτανε κι ο ίδιος ο Όμηρος… Ακόμα και σήμερα σα διαβάζει κανένας όσα γράψανε οι ιστορικοί εκείνου του καιρού, είναι στιγμές που τρέμει στ' αλήθεια…», γράφει ο Φώτης Κόντογλου στο βιβλίο του ΤΟ ΠΑΡΣΙΜΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ.

570 χρόνια μετά, η ιστορία αυτή πληγώνει την καρδιά, τη μνήμη και τη συνείδησή μας, γιατί παγκόσμια είμαστε ο μόνος λαός, που απελευθερώθηκε μεν, αλλά άφησε σκλάβα την πρωτεύουσά του, και όχι όποια να’ ναι πρωτεύουσα αλλά την Βασιλεύουσα των πόλεων, με την χιλιόχρονη ιστορία και τον αξεπέραστο  πολιτισμό.

Σήμερα,29/5/23, μέρα σημαδιακή για την ιστορία, καθώς ο κατακτητής θα γιορτάζει τα επινίκειά του για το χτεσινό αποτέλεσμα και η αγια-Σοφιά θα είναι πλημμυρισμένη από λαό, όπως και τότε 570 χρόνια πριν, για να γιορτάσουν το θρίαμβο του κακού. Πριν λίγες μέρες  ο Ερντογάν είπε ότι «απελευθέρωσε την Αγια Σοφία», πιθανόν από το κακό ιστορικό τους παρελθόν, που λεηλάτησαν όχι μόνο τον πλούτο αλλά και την ιστορία της Πόλης των πόλεων.

Η δική μας όμως μνήμη είναι στραμμένη στους ένδοξους και γενναίους υπερασπιστές της Πόλης και ανάβουμε ένα κερί μνήμης για να διαιωνίσουμε τα ονόματά τους στην ιστορία:

Κωνσταντίνου του Παλαιολόγου, του τελευταίου Αυτοκράτορος και των συν Αυτώ μαρτυρησάντων ενδόξων πολεμιστών της Βασιλευούσης. Αιωνία η μνήμη.

Σήμερα η ορθόδοξη εκκλησία γιορτάζει την μνήμη της αγίας Θεοδοσίας και τότε στα 1453 πανηγύριζε ο Ναός της στην Πόλη, το «γκιούλ τζαμί» ή «εκκλησία των ρόδων». Μπήκαν μέσα οι τούρκοι και κατέσφαξαν τους πάντες. Στο κοιμητήρι της βρίσκεται κι ένα μνήμα χωρίς όνομα που γράφει μόνο πως «εδώ κείτεται ένας μαθητής του Χριστού». Λένε πως είναι ο τάφος του Κωνσταντίνου, του ηρωικού Αυτοκράτορα.

Σήμερα όμως γιορτάζει και η αγία Υπομονή, η μητέρα του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, η γνωστή Ελένη Δραγάση - Παλαιολόγου, που υπήρξε αυτοκράτειρα του Βυζαντίου, σύζυγος του Mανουήλ Β’ Παλαιολόγου και μητέρα των δύο τελευταίων Βυζαντινών Αυτοκρατόρων, του Ιωάννη Η΄ και του Κωνσταντίνου ΙΑ΄ Παλαιολόγου. Ο σύζυγός της Μανουήλ το 1425, λίγο πριν πεθάνει, έγινε  μοναχός, με το όνομα Ματθαίος. Μετά το θάνατό του έγινε και η ίδια μοναχή στο μοναστήρι της “Κυρά - Μάρθας” της Κωνσταντινούπολης, παίρνοντας το όνομα Υπομονή. Εκεί έζησε με ταπείνωση και προσευχή, διακριθείσα εν συνέσει μέχρι την εις Κύριον εκδημία της στις 13 Μαρτίου του 1450, 3 χρόνια πριν πέσει η Κωνσταντινούπολη στα χέρια των Οθωμανών Τούρκων, πριν πέσει ο γιος της Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος ηρωικά μαχόμενος στην Πύλη του Αγίου Ρωμανού.

Η Αγία Υπομονή ετάφη στη μονή του Παντοκράτορα στην Κωνσταντινούπολη, εκεί όπου ετάφησαν ο σύζυγός της Μανουήλ και τα 3 από τα παιδιά τους, εκ των οποίων τα 2 ήταν μοναχοί.

Ο ανιψιός της, Αγγελής Νοταράς, μετά την πτώση της Πόλης μετέφερε την τιμία Κάρα της, μαζί με το Λείψανο του Οσίου Παταπίου στα Γεράνια Όρη και τα έκρυψε σε σπηλιά, κοντά στο σημερινό Λουτράκι, εκεί όπου το 1952 ο Γέροντας Νεκτάριος Μαρμαρινός ανήγειρε την ομώνυμη Ιερά Μονή του Οσίου Παταπίου.

Πώς να ξεχάσεις τέτοια ιστορία, πώς να διαγράψεις τέτοιες σελίδες από το συναξάρι του Γένους μας, το οποίο δυστυχώς δεν το μελετάμε συχνά, για να γνωρίσουμε και να κάνουμε την ιστορία μας βίωμα και μελέτημα καρδίας.

Τρύφων Τσομπάνης

Αναπλ. Καθηγητής  ΑΠΘ