Του Τρύφωνος Τσομπάνη

Είναι αλήθεια ότι σε ένα μήνα θα ακούμε πάλι τους υποψηφίους των εκλογών να μιλάνε για το διαμάντι του Λαγκαδά, τα ΛΟΥΤΡΑ, και αναρωτιέμαι ποιοι από αυτούς ή πόσοι δημότες, γνωρίζουν άραγε την ιστορία των Λουτρών. Η γνώση της ιστορίας μιας πόλης ή μιας περιοχής μας βοηθάει να αγαπήσουμε τον τόπο κι αν χρειαστεί να παλέψουμε για την αναγέννησή του. Στη βιβλιογραφία βρίσκουμε κάποιες πληροφορίες για τα Λουτρά και μάλιστα αρκετά παλαιές. Οι Λουτρικές εγκαταστάσεις είχαν μια προϊστορία αρκετά πρώιμη αφού οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τις θερμοπηγές ως Ασκληπιεία, δηλαδή ιατρικά κέντρα της εποχής.

Στη Μακεδονία ονομαστά ρωμαϊκά λουτρά αναφέρονται στο Λαγκαδά και την Απολλωνία. Πάντως και στην περίοδο του Μεγάλου Αλεξάνδρου αναφέρονται χρήσεις των λουτρών για θεραπεία. Λέγεται πως με τον Φίλιππο, τον Αλέξανδρο και τον Αριστοτέλη καθιερώθηκε το «λούεσθαι», στα ρωμαϊκά χρόνια το «ευλούεσθαι» και στα βυζαντινά «το θεραπευτικώς λούεσθαι». Ο Λαγκαδάς κατά την μαρτυρία του Εβλιγιά στα 1725 καταγράφει την ύπαρξη τριών ακόμα ανταγωνιστικών θερμοπηγών κοντά στο Λαγκαδά, προφανώς της Απολλωνίας, της Θέρμης και των Δουμπιών Χαλκιδικής. Στα 1806 ο Λαγκαδάς διαθέτει αποδυτήρια και μαρμάρινη αμφιθεατρική δεξαμενή. Στα 1927 σε έκθεση της «Υπηρεσίας ξένων και εκθέσεων» γράφει πως «Ο Λαγκαδάς διαθέτει αρίστην αμαξιτήν οδόν, νεότευκτον κατάστημα πληρούν όλους τους όρους της υγιεινής και διαθέτει διαμέρισμα ιλιολούτρων (λασπόλουτρα)».

Σε μια έκδοση του 1936 με τίτλο «ΛΕΥΚΩΜΑ ΤΗΣ ΛΟΥΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΛΑΓΚΑΔΑ», βρίσκουμε κάποιες πληροφορίες που τοποθετούν την ύπαρξη των Λουτρών γύρω στο 6ο μ.Χ. αιώνα, βέβαια πρέπει να πούμε ότι και πολύ νωρίτερα ακόμη, η ύπαρξη των θερμοπηγών Λαγκαδά θεωρείται βέβαιη, δεδομένου ότι και οι αρχαίοι Έλληνες αλλά και οι Ρωμαίοι είχαν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την χρήση και την αξιοποίηση θερμοπηγών. Πάντως το σημερινά ευρήματα μαρτυρούν τουλάχιστον τον 6ο αιώνα ως χρονολογία αξιοποίησης των πηγών του Λαγκαδά. Το όνομα του αυτοκράτορα Ιουστινιανού που αναφέρεται δεν τεκμηριώνεται με γραπτές πηγές αλλά με πληροφορίες, και μάλιστα κάποιοι αναφέρουν και το όνομα ενός Ιουστινιανού ανώτατου αξιωματικού της Ρωμαϊκής - Βυζαντινής αυλής, και τοποθετεί την ύπαρξή τους στον 9ο αιώνα. Οι πληροφορίες αυτές είχαν καταγραφεί από τον Νίκο Μουλά στην τοπική εφημερίδα Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΛΑΓΚΑΔΑ.

Όπως και να έχει πάντως η υπόθεση οι κτηριακές εγκαταστάσεις και τα ευρήματα είναι αρκετά παλαιότερα και προ του 6ου μΧ αιώνα. Περί τον 13ο αιώνα ο Λαγκαδάς και οι θερμοπηγές του αναφέρονται από τον Γεώργιο Ακροπολίτη, Μέγα Λογοθέτη του Αυτοκράτορα Θεόδωρου Β΄ του Λάσκαρη, δηλαδή πρωθυπουργού της εποχής, ο οποίος όταν ήρθε σε σύγκρουση με τον Λάσκαρη ήρθε και εγκαταστάθηκε στο Λαγκαδά στα κτήματα μιας βυζαντινής αρχόντισσας της κυρά-Ευδοκίας της Φιλανθρωπινής. Έτσι λοιπόν στο βιβλίο του «ΧΡΟΝΙΚΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ» αναφέρεται στην πόλη μας και τις θερμοπηγές της. Αργότερα αναφέρεται από τον Ιωάννη Κατακουζηνό (14ο αιώνα) ότι ήρθε στο Λαγκαδά και αποθεραπεύτηκε από τις παθήσεις του. Λεπτομερή αναφορά και καταγραφή κάνει και ο τούρκος περιηγητής Χατζή Κάλφας γύρω στα 1870. Στα 1910 ο σοφός Λαγκαδιανός καθηγητής δρ. Ηλίας Γεωργιάδης σε ένα δημοσίευμά του στο «ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ» αναφέρεται στο Λαγκαδά και τα Λουτρά τα οποία αποκαλεί «Κολυμβήθρα του Σιλωάμ», καθώς χιλιάδες κόσμου κατ’ έτος επισκέπτονταν την πόλη μας για Λουτροθεραπεία.

Ο διορισμένος τότε δημαρχιακός γιατρός των Λουτρών Ιωάννης Βλάχος μας πληροφορεί ότι ο Λαγκαδάς δεχόταν στα 1910 περί τις 17.000 επισκέπτες, οι περισσότεροι των οποίων έμειναν στην πόλη κατά την λουτρική περίοδο. Αντιλαμβάνεται κανείς ότι ο Λαγκαδάς των 6.500 περίπου κατοίκων υπερδιπλασιάζονταν από τον Μάιο ως και τον Σεπτέμβριο. Οι προτάσεις δε του γιατρού για «αμαξιτή οδό πέριξ των Λουτρών» που να οδηγεί στη Λίμνη, οι προτάσεις του για γήπεδα μπάσκετ, βόλεϊ και τένις και ο πλουτισμός με δέντρα και φυτά διαφόρων χρωμάτων, έμειναν για 100 χρόνια όνειρο του 1910!!

1930 Λουτρά Λαγκαδά

Αργότερα γύρω στα 1926 τα Λουτρά που αποτελούν πλέον περιουσία του Δήμου, παραχωρούνται στον ιδιώτη επιχειρηματία Ανδρέα Κουλουφάκο, ο οποίος αναλαμβάνει ένα γιγάντιο έργο να λειτουργήσει τα Λουτρά με ευρωπαϊκές προδιαγραφές, όπως φαίνεται εξ άλλου και από τις κτηριακές εγκαταστάσεις τις οποίες ανακαινίζει, χτίζει ξενοδοχείο το οποίο αποκαλείται «ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟΝ ΜΕΛΑΘΡΟΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗΣ» και δίνει άλλη πνοή στην Λουτρόπολη. Η Δημαρχιακή επιτροπή του Δήμου στην προσπάθεια να στηρίξει τα Λουτρά εκδίδει διαφημιστικό λεύκωμα στα 1936 με σκοπό να βοηθήσει στην όλη προσπάθεια, το οποίο υπογράφουν ο Π. ΚΑΛΛΙΦΑΤΙΔΗΣ, Β. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, ΑΓ. ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΦ. ΚΑΛΑΘΑΣ και Φ. ΖΛΑΤΑΝΟΣ και εύχονται «δια την τελειοτέραν ανάπτυξιν της λουτροπόλεώς μας»! Μεγάλη σημασία για την λουτρόπολή μας είχαν τα λασπόλουτρα τα οποία γινόταν σε εξωτερική πισίνα, που βρίσκονταν μέσα στο χώρο των Λουτρών, δεξιά πριν από το παρεκκλήσιο των αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης, το οποίο χτίστηκε εκεί γιατί τη μέρα της γιορτής τους 21 Μαΐου κάθε χρόνο ξεκινούσε η λουτρική περίοδος.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι σχετικές μελέτες των αρμόδιων φορέων του κράτους κατέτασσαν τα Λουτρά του Λαγκαδά στην πρώτη γραμμή των Λουτροπόλεων με άριστα θεραπευτικά αποτελέσματα. Τα Λουτρά της πόλης μας όπως τα θυμόμαστε όσοι γεννήθηκαν ως το 1980, ήταν πραγματικά πόλος έλξης και ανάπτυξης του Λαγκαδά, δεδομένης της μεγάλης προσέλευσης επισκεπτών. Αυτό που θυμάται ο κάτοικος της πόλης μας είναι τα Λουτρά να σφύζουν από ζωή, το ξενοδοχείο και έχει κάλυψη 100%, οι ταβέρνες της πόλης να μη διαθέτουν άδειο τραπέζι, τα ζαχαροπλαστεία της εποχής κατάμεστα, οι δύο θερινοί κινηματογράφοι πλήρεις.

Το ξενοδοχείο των Λουτρών συνήθως ήταν κλεισμένο από τους αναπήρους οι οποίοι επέλεγαν μέσω του ασφαλιστικού φορέα τους τον Λαγκαδά για τη λουτροθεραπεία τους. Κάθε Τρίτη και Πέμπτη ο Μπάμπης Μηλώσης έδινε παραστάσεις θεάτρου Σκιών, ενώ ορχήστρες και μουσικοί έδιναν τις δικές τους παραστάσεις προς τέρψιν των τουριστών μας. Το πάρκο των Λουτρών ήταν ένα πραγματικό στολίδι το οποίο επίσης προσείλκυε επισκέπτες που απολάμβαναν τον απογευματινό καφέ στους στα αναψυκτήριο της Λουτροπόλεως. Παράλληλα λειτουργούσε εστιατόριο για τις ανάγκες των πελατών του  ξενοδοχείου, αλλά και των άλλων επισκεπτών από διάφορα μέρη. Περί το 1980 το εστιατόριο λειτούργησε υπό την ευθύνη του Βασίλη Παπαγεωργίου, (ιδιοκτήτη του κέντρου ΚΑΛΥΒΙΑ) και διέθετε και ζωντανή μουσική ορχήστρα.

Η επιχείρηση των Λουτρών λειτουργούσε σε δύο βάρδιες, από τις οποίες η κάθε μία είχε περίπου 10 άτομα προσωπικό, με λευκές ή γαλάζιες ρόμπες και τυπωμένο το σήμα των Λουτρών. Οι λουόμενοι πριν μπούνε για το μπάνιο τους ελέγχονταν από τον δημοτικό γιατρό. Το ΚΤΕΛ είχε περίπου κάθε δύο ώρες ειδικό δρομολόγιο για τα Λουτρά και βέβαια παρελάμβανε τους λουομένους από τα σπίτια τους και τους παρέδιδε πάλι εκεί, αφού διέρχονταν όλους τους κεντρικούς δρόμους του Λαγκαδά. Οι φωτογράφοι κατέγραφαν τις μοναδικές στιγμές των επισκεπτών και εξέδιδαν κάρτες προς πώληση. Όσοι δεν ήθελαν να εξυπηρετηθούν από το ΚΤΕΛ επέλεγαν τα ΤΑΞΙ της πόλης που είχαν μόνιμη πελατεία για όλο το καλοκαίρι μέχρι και τον Σεπτέμβριο. Ο δάσκαλος Ν. Χατζηβασιλείου στο αδημοσίευτο βιβλίο του για τον Λαγκαδά, γράφει πως κατά το έτος 1963 είχαν καταγραφεί 100.000 λούσεις στις δεξαμενές των Λουτρών. Τα τελευταία 40 χρόνια τα Λουτρά περιήλθαν στον ΕΟΤ και αργότερα στα ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑ ΑΚΙΝΗΤΑ τα οποία με σχετικές συμβάσεις παραχωρούν την χρήση τους στον Δήμο Λαγκαδά, προς αξιοποίηση και επενδύσεις (έως το 2024).

Στην ταβέρνα των Λουτρών 1963.Εκδρομή του Γυμνασίου στα Λουτρά.

Σε παλιά πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου διαβάζουμε αποφάσεις για το πού και πώς θα διατεθεί μέρος των εσόδων των Λουτρών για άλλες δραστηριότητες του Δήμου. Έκτοτε η ζωή συνεχίζεται όπως την ξέρετε και τη βλέπετε. Τα ΛΟΥΤΡΑ λειτουργούν με προσωπικό 3 ατόμων, που είναι απλήρωτο εδώ και 5 μήνες. Μας παρηγορεί το γεγονός ότι τουλάχιστον μπήκαν στην υπόθεση ιδιώτες για την λειτουργία του αναψυκτηρίου και των πισίνων και δημιουργείται μια κάποια κίνηση. Όσοι πάντως θυμάστε τα ΛΟΥΤΡΑ του παρελθόντος κρατήστε αυτή τη μνήμη ζωντανή μέσα σας. Ίσως κάποτε κάτι ν’ αλλάξει.