Στοιχείο εγγεγραμμένο από το 2019 στο Εθνικό Ευρετήριο της Aυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας ο Κουδουνοφόρος του Σοχού, ένα μοναδικό δρώμενο που αναβιώνει κάθε χρόνο τις Απόκριες, φιγουράρει σε περίοπτη θέση στο ιδιαίτερα αξιόλογο Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού (ΜΝΕΠ) στην «καρδιά» της Αθήνας. Ως τον «Παρθενώνα» του Σοχού χαρακτηρίζουν τους τραγόμορφους κουδουνοφόρους οι κάτοικοι του ημιορεινού οικισμού.

Κουδουνοφόροι του Σοχού ή αλλιώς «Μέριου», ένα έθιμο τοπικό -από τον Σοχό, κοινότητα του δήμου Λαγκαδά-, ένα έθιμο παμπάλαιο, που έχει τις ρίζες του στα καλοχρονίτικα, γονιμικά δρώμενα, που αναβιώνουν με ιδιαίτερο ζήλο οι Σοχινοί μέχρι σήμερα. Απαραίτητα στοιχεία, εκτός από τα δέρματα μαύρου τράγου, είναι ο μελωδικός ήχος των κουδουνιών, ο ρυθμικός βηματισμός, το ερωτικό τραγούδι, το κέρασμα.

Οι Κουδουνοφόροι του Σοχού, εδώ και σχεδόν ένα μήνα, φιγουράρουν στο Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού (ΜΝΕΠ) του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.

«Ο “Παρθενώνας’ του Σοχού, ο τραγόμορφος κουδουνοφόρος μας, στη σκιά των Καρυάτιδων. Περήφανη πολύ που ο Σοχινός Κουδουνοφόρος βρήκε τη θέση του στο “κλεινόν άστυ”, κάτω από τις Καρυάτιδες στην Πλάκα, και φιγουράρει σε περίοπτη θέση, στο νεοϊδρυθέν Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού της Αθήνας», σημειώνει σε ανάρτησή της στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης η Χρύσα Σάμου, δημοσιογράφος και τέως Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Δήμου Λαγκαδά.

Το GRTimes.gr επικοινώνησε με την κα. Σάμου, με αφορμή τη σχετική της ανάρτηση και όπως η ίδια μας εξηγεί «είναι πολύ σημαντικό για εμάς αυτό το βήμα, το να υπάρχει ο Κουδουνοφόρος του Σοχού, και ως συνέχεια της ’υλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, σε μια τέτοια θέση».

Η ίδια επισημαίνει το γεγονός ότι ένα ποσοστό από την επισκεψιμότητα των τουριστών στο ΜΝΕΠ, ενδεχομένως να εμβαθύνει περισσότερο στο εν λόγω έθιμο. «Από τη στιγμή που ο Κουδουνοφόρος του Σοχού βρίσκεται ανάμεσα σ’ όλα τα σημαντικά εκθέματα του ΜΝΕΠ, το να τον βλέπουν οι εκατοντάδες τουρίστες, οι οποίοι, κάποιοι, μπορεί και να ρωτήσουν “τι είναι αυτό;”, ενδεχομένως να έρθουν και στο Σοχό, και όλο αυτό να τους γίνει βίωμα» δηλώνει στο GRTimes.gr η κα. Σάμου. Υπενθυμίζεται ότι η κα. Σάμου είχε διατελέσει Αντιδήμαρχος Δήμου Λαγκαδά τη χρονική περίοδο 29/5/2018 έως 3/7/2019. Εκείνο το διάστημα με ενέργειες της Αντιδημαρχίας Σοχού και ομόφωνη απόφαση του τότε δημοτικού συμβουλίου έγινε δωρεά όλη η φορεσιά στο μουσείο.

Οι επισκέψιμες ενότητες του ΜΝΕΠ

Το ΜΝΕΠ αναπτύσσεται στην «καρδιά» του τουριστικού κέντρου της Αθήνας, στο οικοδομικό τετράγωνο που περικλείεται από τις οδούς ’ρεως, Αδριανού, Βρυσακίου και Κλάδου και συγκροτείται από 18 κτήρια και τον περιβάλλοντα χώρο τους.

Ιδρύθηκε το 1918, αρχικά με την επωνυμία «Μουσείον Ελληνικών Χειροτεχνημάτων», είχε άμεση σχέση με μια σειρά πρωτοβουλιών και εξελίξεων που διαμορφώθηκαν στην πνευματική και πολιτική ζωή του τόπου στο μεταίχμιο του 19ου και του 20ού αιώνα.

Μέσα από διάφορες διακυμάνσεις, το Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού (ΜΝΕΠ) διανύει μια νέα περίοδο (σ.σ. η νέα του ονομασία προήλθε έναν αιώνα μετά την ίδρυσή του, το 2018), όπου την παρούσα στιγμή, προσβάσιμες στο κοινό είναι τρεις (3) από τις δέκα (10) συνολικά θεματικές του ενότητες, σ’ ότι αφορά τη νέα του έκθεση.

Σε μια από τις τρεις θεματικές ενότητες, που είναι επισκέψιμες, συμπεριλαμβάνεται και ο περίφημος Κουδουνοφόρος του Σοχού. Η συγκεκριμένη ενότητα έχει την ονομασία «Πώς διασκέδαζαν; Πώς διασκεδάζετε;». Οι άλλες δυο, είναι «Τι φορούσαν; Τι φοράτε;» και «Εκείνες πού δούλευαν; Εσείς πού δουλεύετε;».

Οι Κουδουνοφόροι Σοχού

Το έθιμο του Σοχινού Καρναβαλιού αναβιώνει κάθε χρόνο τις Απόκριες. Ξεκινάει το Τριώδιο και κορυφώνεται την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς και την Καθαρή Δευτέρα. Χαρακτηριστικά στοιχεία της στολής των Κουδουνοφόρων του Σοχού είναι τα μαύρα τραγίσια δέρματα, το καλπάκι (κεφαλοστολή) και τα κουδούνια. Η μάσκα σήμερα κατασκευάζεται από μαύρο μάλλινο ύφασμα (σαγιάκ’). Καταλήγει σε υψικόρυφη κεφαλοστολή καλυμμένη με πολύχρωμα μικρά κομμάτια χαρτιού, ενώ από την κορυφή της κρέμονται πολύχρωμες κορδέλες, ασημένιες κλωστές (τέλια) και ουρά αλεπούς. Το τμήμα που καλύπτει το πρόσωπο είναι διακοσμημένο με πολύχρωμα και πολύμορφα σχέδια, κυρίως γεωμετρικά, από λεπτές ταινίες (σιρίτια) και ψιλές χάντρες. Στο μέτωπο σχηματίζεται ένας σταυρός. Μακριές τρίχες άσπρες ή μαύρες από ουρές αλόγων, σχηματίζουν τα μουστάκια.

Τα κουδούνια -η λεγόμενη «ντουζίνα»- είναι πέντε και το βάρος τους κυμαίνεται μεταξύ 18-20 κιλά. Απαρτίζονται από ένα μεγάλο -το μπατάλι- και τέσσερα μικρότερα -τα κυπριά. Πρέπει να ταιριάζουν μεταξύ τους, ώστε να βγάζουν αρμονικούς ήχους. Γι’ αυτό έχουν ειδικό σχήμα και όγκο και κατασκευάζονται από ειδικό κράμα μετάλλου. Η διαφορά των 2 εκ. δεν είναι τυχαία. Καθώς βαδίζει το καρναβάλι και δονούνται διαδοχικά τα κυπριά, οι ήχοι τους αποτελούν μια αρμονική μελωδία, με το μπατάλι να δίνει τον ρυθμό.

Στη συνέχεια, ο Κουδουνοφόρος ρίχνει, περασμένη από τον αυχένα, μια πλεχτή, μάλλινη εσάρπα, συνήθως κόκκινου, πράσινου ή καφέ χρώματος. Στο τέλος φοράει το καλπάκι (κεφαλοστολή), που το εφαρμόζουν με ακρίβεια στο πρόσωπό του, δένοντάς το πίσω.

Απαραίτητα εξαρτήματα είναι η γκλίτσα ή το σπαθί και ένα μπουκάλι ούζο και ποτό με γεύση μέντα για να κερνούν τους γνωστούς και φίλους, και σε μια ένδειξη μιμητική της γονιμοποίησης της γης, με στόχο την καρποφόρα βλάστηση των καλλιεργειών, σκύβουν το κεφάλι προς τα εμπρός πλησιάζοντας την ουρά της κεφαλοστολής στο έδαφος.

Το Καρναβάλι του Σοχού (Μέριου) αναβιώνει στα δρομάκια και τις πλατείες του, με  αποκορύφωμα το τελευταίο Σαββατοκύριακο, της Τυρινής και της Καθαράς Δευτέρας.

Ο Σοχός

Ο Σοχός είναι ημιορεινός οικισμός χτισμένος σε υψόμετρο 650 μ., στις νότιες πλαγιές του όρους Βερτίσκος. Αποτελεί δημοτική ενότητα του Δήμου Λαγκαδά, στον νομό Θεσσαλονίκης και απέχει περίπου 50 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη, ακολουθώντας την Εγνατία Οδό για Καβάλα, έξοδος για Λαγκαδά, με κατεύθυνση στον τελικό σας προορισμό (50 χλμ.). Υπάρχει και έξοδος από την Εγνατία Οδό, μετά τη Νυμφόπετρα, στο ύψος της λίμνης Βόλβης.

Είναι γενέτειρα της Ελληνίδας συγγραφέα Ζυράννας Ζατέλη, ενώ κάθε χρόνο, την περίοδο της Αποκριάς, ο οικισμός συγκεντρώνει πλήθος επισκεπτών, στο πλαίσιο της αναβίωσης του δρώμενου με τους Κουδουνοφόρους Σοχού (Μέριου). Στον Σοχό λειτουργεί και Λαογραφικό μουσείο.

www.grtimes.gr