Τα έθιμα του Δωδεκαημέρου θα αναβιώσουν και φέτος σε όλα τα χωριά της επαρχίας Λαγκαδά.


Του Πασχαλη Μητρακούδη

Χριστούγεννα

Την παραμονή των Χριστουγέννων οι κάτοικοι ξυπνούσαν από τα ξημερώματα για να ακούσουν τα κάλαντα από τις παρέες των παιδιών που γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι και λάμβαναν ως φιλοδώρημα πορτοκάλια, μήλα, καρύδια, κάστανα, ξυλοκέρατα και σπανιότερα χρήματα. Στο Ζαγκλιβέρι η χαρά τους ήταν μεγάλη όταν τους έδιναν την παπούδα, μικρό ψωμί σε σχήμα πάπιας με δυο σπυριά φακής στη θέση των ματιών.

Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων σε όλα τα χωριά επικρατεί το έθιμο του θυμιάσματος. Η οικογένεια μαζεύεται γύρω από το νηστίσιμο τραπέζι, που απαραιτήτως πρέπει να υπάρχει το ζυμωτό ψωμί σε σχήμα πίτας, ντόπιο κόκκινο κρασί, ξηροί καρποί, φρούτα, γλυκά και πορτοφόλι με χρήματα. Ο αρχηγός της οικογένειας θυμιάζει το τραπέζι, τους παρευρισκόμενους, όλους τους χώρους του σπιτιού και ό,τι άλλο ζωντανό υπάρχει. Την ημέρα των Χριστουγέννων στο τραπέζι κυριαρχούσε το χοιρινό με πράσα, κοτόσουπα, σπιτικά λουκάνικα και γλυκά όπως σαραγλί και μπακλαβάς, τα κατεξοχήν γλυκά των Χριστουγέννων.

Πρωτοχρονιά

Το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς επαναλαμβάνεται το έθιμο του θυμιάσματος. Στην Οσσα αντί για τη γλυκιά βασιλόπιτα οι γυναίκες παρασκεύαζαν τον «παρά», όπου ο τυχερός έπρεπε μόλις τελειώσει το φαγητό να πάρει το τραπεζομάντηλο με τα αποφάγια και να πάει στη βρύση της γειτονιάς και να το τινάξει για να το φάνε οι καλικάντζαροι και στη συνέχεια να γεμίσει ένα σταμνάκι με νερό και να το πάει στο σπίτι για να πιουν όλοι για καλή τύχη. Στην Ασσηρο ετοίμαζαν την πίτα από ζύμη ψωμιού και τη στόλιζαν με 12 πιτούδες, όσοι και οι μήνες του χρόνου, ενώ στο Εξαμίλι παρασκεύαζαν αλμυρή πίτα με πληγούρι και τυρί. Ανήμερα της Πρωτοχρονιάς αντηχούσαν από παντού τα κάλαντα που έλεγαν τα παιδιά, λαμβάνοντας το αντίστοιχο φιλοδώρημα. Ιδιαίτερης σημασίας ήταν ο πρώτος επισκέπτης που θα έμπαινε στο σπίτι μετά την αλλαγή του χρόνου, θα έκανε δηλαδή ποδαρικό και θα έφερνε καλοτυχία.

Θεοφάνεια

Την παραμονή των Θεοφανείων επαναλαμβάνεται το έθιμο του θυμιάσματος. Την περίοδο αυτή στην Οσσα γίνονταν τα καρναβάλια, τα λεγόμενα «Μπαμπούϊρι» όπου νέοι φορώντας τραγόμορφες στολές με κουδούνια γυρνούσαν όλο το χωριό για να ξορκίσουν το κακό και να διώξουν τους καλικάντζαρους. Στο Λαγκαδά η ρίψη του σταυρού γίνονταν στη λίμνη Κορώνεια έως το 1992, ενώ σήμερα γίνεται στο ανοιχτό κολυμβητήριο των Λουτρών. Στη Βόλβη κάνουν τον αγιασμό των υδάτων τα χωριά περιμετρικά της. Στο Βερτίσκο αναβιώνει το καρναβάλι με θέμα την αναπαράσταση του παραδοσιακού γάμου. Στο Δρυμό και την Ασσηρο την παραμονή των Φώτων τα παιδιά γυρνούν στις γειτονιές με κουδούνια στα χέρια δημιουργώντας μια χαρούμενη φασαρία, ενώ την επόμενη επισκέπτονται τα σπίτια και παίρνουν φιλοδώρημα. Στο Μελισσοχώρι στολίζουν την εκκλησία με πορτοκάλια και πράσινα κλαδιά, που συμβολίζει την ευφορία.

Θεοφάνεια στην λίμνη Κορώνεια τη δεκαετία του 60
με φόντο τον πύργο Αγ. Βασιλείου

Οι «Αράπηδες» του Προφήτη

Στον Προφήτη δήμου Βόλβης ανήμερα των Φώτων αναβιώνει κάθε χρόνο από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Προφήτη το διονυσιακό έθιμο των Αράπηδων. Ομάδες κουδουνοφόρων με προβιές και καλπάκια στο κεφάλι, ζωσμένοι με βαριά κουδούνια και φορώντας μάσκες, γυρνούν στα σοκάκια του χωριού προκαλώντας πανδαιμόνιο με τον εκκωφαντικό ήχο των κουδουνιών τους. Μαζί τους έχουν τη νύφη ντυμένη με την παραδοσιακή ενδυμασία, τον τσολιά, τον παππού και την μπάμπω. Κατά τη διάρκεια του γαμήλιου γλεντιού γίνεται η αρπαγή της νύφης και στήνεται εικονική μάχη μεταξύ της παρέας του Αράπη και των απαγωγέων. Αυτό συμβολίζει τις επιδρομές των Τούρκων κατακτητών που άρπαζαν νεαρές κοπέλες και οι κάτοικοι ντύνονταν αράπηδες για να τρομοκρατήσουν τους επιδρομείς και να μην αναγνωρίζονται. Μία άλλη εκδοχή του εθίμου έχει να κάνει με την προστασία των κατοίκων από τους ληστές και τους Τούρκους, οι οποίοι με τις επιδρομές τους προκαλούσαν προβλήματα στις περιουσίες και τις ζωές των κατοίκων. Το έθιμο αναβιώνει κάθε χρόνο στις 6 Ιανουαρίου στην πλατεία του Προφήτη, συγκεντρώνοντας πλήθος κόσμου.

Το έθιμο της γουρουνοχαράς

Ένα από τα έθιμα των γιορτών ήταν και η Γουρουνοχαρά, το σφάξιμο του χοίρου που έκτρεφε κάθε οικογένεια όλο το χρόνο στην αυλή του σπιτιού της. Από το δέρμα του χοίρου έφτιαχναν τα λεγόμενα γουρουνοτσάρουχα, ενώ οι νοικοκυρές από το κρέας παρασκεύαζαν λουκάνικα, παστό, λίγδα (λιωμένο λίπος), τσιγαρίδες και καβουρμά, προϊόντα που θα χρησιμοποιούσαν στη μαγειρική κατά τη διάρκεια του έτους. Στην Ξυλόπολη και σε άλλα χωριά χρησιμοποιούσαν λίπος αντί για λάδι γιατί ήταν φθηνό και δικής τους παραγωγής. Μάλιστα πολλές φτωχές οικογένειες δεν αγόραζαν καθόλου λάδι και ήξεραν καν ποιο ήταν το χρώμα του!