Οι μύθοι ταξιδεύουν. Μετά γίνονται κοινό απόκτημα. Κι αυτό προφανώς το ξέρει καλά ο 82χρονος, αειθαλής συνομιλητής μου. Με αφορμή την κυκλοφορία του διπλού του cd «Αφραστον Θαύμα» (Legend), με επιλογές από βυζαντινούς ύμνους και με τη Νεκταρία Καραντζή να συνοδεύει στην ερμηνεία τον δάσκαλό της, ο Χρόνης Αηδονίδης μας ταξιδεύει σ'έναν άλλο λαϊκό μύθο: της ζωής του.

Είστε αναγνωρισμένος και πολυβραβευμένος. Κι όμως δεν κάνατε ποτέ το τραγούδι επάγγελμα.

«Μόλις ήρθα από τη Θράκη, δούλεψα απευθείας στο λογιστήριο του Σισμανόγλειου (σανατόριο ήταν τότε), όπου ιερέας ήταν ο πατέρας μου. Πήγα από ανάγκη, μέχρι να βρω κάτι άλλο. Προσωρινά-προσωρινά... έμεινα 39 χρόνια».

Με το τραγούδι πώς αρχίσατε να ασχολείστε;

«Τραγουδούσε η μάνα μου. Τότε που δεν είχαμε ηχητικά μέσα, ούτε ραδιόφωνα και δίσκους, ο κόσμος είχε ανάγκη να τραγουδάει ο ίδιος. Είχα, όμως, και τον πατέρα μου, που μ' έπαιρνε από μικρό στην εκκλησία. Αργότερα έμαθα βυζαντινή μουσική κοντά σ' έναν Κωνσταντινουπολίτη ψάλτη. Αλλά, παράλληλα, είχα μανία να συγκεντρώνω τραγούδια της περιοχής μας. Στην Αθήνα πια, για να τελειοποιηθώ στη βυζαντινή μουσική, πήγα στο Ωδείο, στην τάξη του Θόδωρου Χατζηθεοδώρου».

Στο χωριό σας, η εκκλησία ήταν κατάνυξη ή κι ένα είδος κοινωνικής εκδήλωσης;

«Είχαμε σεβασμό. Αφού είχαμε μόνο ένα καλό ζευγάρι παπούτσια κι όποιος ήταν να πάει στην εκκλησία, το φόραγε με τη σειρά. Ηταν όμως κι ένα στοιχείο κάποιας αλλαγής. Εκκλησία και λαογραφία πήγαιναν μαζί. Χριστούγεννα και Πάσχα ήταν οι μοναδικές μας μέρες διασκέδασης. Παράταγαν όλοι τις δουλειές τους κι έβγαιναν στην πλατεία. Στο χωριό όλοι μαζί χαίρονταν ή λυπούνταν άμα είχαμε κανένα θάνατο. Στους γάμους, μετά την εκκλησία, έπαιρνε καθένας το φαγητό του από το σπίτι του και πήγαινε να φάει στην αυλή του γαμπρού. Κι εκεί άρχιζε το τραγούδι. Τώρα πια έχω τόσα αγαθά και αφθονία... κι όμως μου λείπουν εκείνα τα χρόνια».

Στην Αθήνα πότε ήρθατε;

«Τέλειωσα πρώτα το 8τάξιο Γυμνάσιο, μες στην Κατοχή. Μετά διορίστηκα κοινοτικός δάσκαλος, στα σύνορα με τη Βουλγαρία, σ' ένα χωριό που είχαμε κάθε βράδυ "μπαμ-μπουμ". Το πρωί πηγαίναμε στο σχολείο, το βράδυ στο πολυβολείο. Κι ύστερα ήρθαμε οικογενειακά το '50».

Πώς δεν σκεφτήκατε να αναζητήσετε λύση επιβίωσης στο τραγούδι;

«Τότε ήταν ασυνήθιστο να ασχοληθεί άνδρας με το τραγούδι. Στα χωριά που δεν είχαμε και πολλά όργανα (άντε κανένα ζουρνά ή γκάιντα) ο κόσμος διασκέδαζε με γυναικείες φωνές».

Και τότε πώς βρεθήκατε να τραγουδάτε;

«Ηρθε μια μέρα και με βρήκε ο πολυγραφότατος λαογράφος Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου, που έκανε την εκπομπή "Θρακικοί Αντίλαλοι" στο ΕΙΡ. Είχε μάθει για μένα και με κάλεσε να πω μερικά θρακιώτικα. "Ντρέπομαι να τα πω στο ραδιόφωνο", του είπα με παιδική αφέλεια. "Γιατί μωρέ; Αυτά είναι η ιστορία μας", μου λέει. Απελευθερώθηκα. Σ' αυτόν χρωστώ την αφετηρία μου».

Γιατί ντρεπόσασταν;

«Στο Διδυμότειχο μόλις τραγουδάγαμε κανένα τέτοιο, μας έλεγαν "αυτά είναι χωριάτικα". Σκεφτόμουν "αν με λένε εδώ χωριάτη που τα τραγουδάω, σκέψου τι θα γίνει στην πρωτεύουσα"».

Η χούντα έγινε αιτία να «ενοχοποιηθούν» πάλι τα παραδοσιακά τραγούδια.

«Η χούντα όμως συνδέθηκε με το κλαρίνο. Εμάς, επειδή εκεί επάνω το "χρώμα" μας ταιριάζει με τα βαλκανικά, μας είχαν παρεξηγήσει. "Αυτά τα τραγούδια είναι βουλγάρικα", μας έλεγαν».

Αργότερα συνεργαστήκατε και με συνθέτες του έντεχνου.

«Την πρώτη κρούση μού την έκανε ο Μάνος Χατζιδάκις, όταν με κάλεσε στα Ανώγεια. "Θέλω", μου 'χε πει, "όσα λες να τα βγάλουμε και σε δίσκο. Αλλά θα 'θελα, αν μπορώ, να σου δώσω κι εγώ κάτι". "Κοίταξε, μαέστρο", του λέω, "εγώ είμαι πια ταγμένος στο δημοτικό τραγούδι". Το εκτίμησε πολύ. "Καλά, αλλά θα μπορούσες να διαπρέψεις και στο έντεχνο", μου λέει. Κι ο Θεοδωράκης με είχε ρωτήσει: "δεν σκέφτηκες να τραγουδήσεις κι άλλα;"».

Στον Θεό πιστεύετε;

«Οχι με τη θρησκοληπτική έννοια. Πιστεύω, όμως, ότι όλο αυτό το σύμπαν κάποιος το επιβλέπει και το κινεί. Υπάρχει μια Ανωτέρα Δύναμη που εμείς λέμε Θεό κι άλλοι Μωάμεθ ή Βούδα. Κάθε άνθρωπος έχει ανάγκη κάπου να πιστεύει. Παλιά δεν πίστευαν στα ποτάμια και στον ήλιο;»

Να σας ζητήσω να μου πείτε ένα από τα πασχαλιάτικα που λέγατε στο χωριό σας;

«Πιο πολύ θυμάμαι ένα που 'ναι τραγούδι νεκροφιλίας: "Μια Πασχαλιά και μια Λαμπρή, μια επίσημη ημέρα, πουλάκι μου, μάνα γιο εστόλιζε στην εκκλησιά να πάνε...". Λέει για κάποιον που κίνησε να πάει με τη μάνα του και την αδελφή του στην εκκλησία. Οταν κόντευαν, η εκκλησία αναταράχτηκε. Η μάνα κατάλαβε ότι κάτι γίνεται, ρώτησε τον γιο της κι εκείνος της είπε ότι είχε πάει στο νεκροταφείο κι έδεσε το άλογό του σε ένα σταυρό. Το άλογο παρέσυρε την πλάκα κι αυτός είδε μια κοπέλα που αν και νεκρή ήταν τόσο όμορφη που έσκυψε και τη φίλησε...»

Το κινητό σας χτυπάει με ένα δημοτικό. Ποιο είναι;

«Είναι κωνσταντινουπολίτικο, της Αποκριάς. Λέει "Εμένα μου το είπανε ανθρώποι μερακλήδες πως τη γιορτή και τη ζωή την κάνουν οι μπεκρήδες". Ωραίο δεν είναι;» *