Χρονογραφικά Σημειώματα του Τρύφωνα Τσομπάνη

Οι ξαφνικές ζέστες του Ιουνίου σε προδιαθέτουν θετικά για να τ’ αποφασίσεις ότι καλοκαίριασε για τα καλά και να κάνεις πλέον όνειρα «θερινής νυκτός». Τα παράθυρα, όπου δεν υπάρχουν κλιματιστικά, άνοιξαν διάπλατα για να μπει στο σπίτι η μυρωδιά του γιασεμιού και της αγράμπελης, που σκαρφαλώνει πεισματικά στο μπαλκόνι. Οι φωνές των παιδιών, που καθώς έκλεισαν τα σχολειά, ακούγονται μέχρι αργά πλέον στη γειτονιά, ταλαιπωρούν ευχάριστα τα αυτιά μας και φέρνουν στη θύμηση εικόνες και αναμνήσεις από το παρελθόν. Κλείνω τα μάτια και συλλογιέμαι…Δεν πέρασε πολύς καιρός που στα χωράφια η ζωή αποκτούσε άλλη διάσταση και ο αχός των ανθρώπων κυριαρχούσε παντού. Τα τρακτέρ δεν είχαν μπει ακόμα στη ζωή μας και τα άλογα ζεμένα  με το αλέτρι πλήγωναν την επιφάνεια της γης για να αναμοχλεύσουν το χώμα που θα δεχόταν τη σπορά. Ο θείος πάντα με προτιμούσε για βοηθό του τέτοιες ώρες και ήθελε να κάθομαι πάνω στη σβάρνα για να σβαρνιστεί καλά το χωράφι, και καθώς τα άλογα τραβούσαν τη σβάρνα ανταποκρινόμενα στα κελεύσματα του αφεντικού τους και του καμιτσικιού, άκουγα κάθε τόσο το θείο να φωνάζει, «κρατήσου καλά», και έβαζα όλη τη δύναμή μου να σταθώ αντάξιος των προσδοκιών του για ένα καλό σπάσιμο των χωμάτινων όγκων, τα τουπάτσια όπως τα λέγανε, ώστε το χώμα να είναι έτοιμο για τη σπορά. Αργότερα οι συχνές επισκέψεις στον κάμπο μας έδιναν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε από πρώτο πλάνο τη λειτουργία της φύσης και την καρποφορία της ζωής. Τα στάρια σιγά-σιγά άρχιζαν να δένουν καρπό και οι προσευχές των γεωργών ήταν να κρατήσει ο καιρός και να μη βρέξει  ώστε να προλάβουν να θερίσουν. Παλαιότερα η όλη διαδικασία ήταν ένα κοπιαστικό, πλην όμως ευχάριστο πανηγύρι, «θέρος- έρως» έλεγαν οι παλιοί, η αγάπη για τη γη τους και η αντίδοση αγαθών τέλειωνε πάντα με φωνές, χαρές και τραγούδια. Τα δρεπάνια στα χέρια, δούλευαν με ταχύτητες μηχανής και τα άσπρα μαντήλια στα κεφάλια των θεριστών που διπλωμένοι στα δυο έκοβαν τα στάχια και δεμάτιαζαν τη συγκομιδή, έδιναν στον κάμπο μια άλλη διάσταση. Όποιος ξεκινούσε ένα τραγούδι, το συνέχιζαν όλοι μαζί. Τα μικρά παιδιά κάτω απ’ τα δέντρα ή τα κάρα, με πρόχειρα φτιαγμένες κούνιες έλυναν κατά κάποιο τρόπο το πρόβλημα του baby sitting, και ένα πανάκι που είχε τυλιγμένο ένα λουκούμι, στο στόμα του παιδιού, υποκαθιστούσε την κατοπινή εφεύρεση της πλαστικής πιπίλας. Όταν ο θερισμός τελείωνε ξεκινούσε αμέσως το αλώνισμα, δηλαδή η διαλογή του σταριού από τα στάχια. Απλώνονταν τα δεμάτια με τα στάχια κάτω στο χωράφι -το αλώνι- και αναλάμβαναν πάλι τα άλογα με τη δοκάνα πλέον τώρα, να φέρον σε πέρας το δύσκολο έργο της διαλογής, του ξεσπυρίσματος, δηλαδή των σταχιών. Η δοκάνα ήταν μια ξύλινη κατασκευή σε διαστάσεις περίπου 100 Χ 170 εκατοστά που από την κάτω πλευρά της είχε εμφυτευμένες κοφτερές πέτρες και καθώς την έσερναν τα άλογα, κατά τα πρότυπα της σβάρνας, πάνω στα ξαπλωμένα στάχια, έσπαγε τα στάχια και τα ξεσπύριζε, ξεχωρίζοντας έτσι τα άχυρα από το στάρι. Βέβαια η αφεντιά μας και πάλι δεν έλειπε πάνω από την δοκάνα, γιατί όσο πιο πολύ βάρος είχε η δοκάνα, τόσο καλύτερα γινόταν ο διαχωρισμός του καρπού. Μετά το απόγευμα με το πρώτο αεράκι γινόταν το λίχνισμα με τα λιχνιστήρια, δηλαδή ξύλινα φτυάρια που πετούσαν τα στάχια ψηλά, και το μεν στάρι έπεφτε κάτω, το δε άχυρα ο αέρας τα πήγαινε παραδίπλα, ξεχώριζε δηλαδή «η ήρα από το στάρι»( ήρα=από το αίρω, γιατί το άχυρο το έπαιρνε ο αγέρας ψηλά, δηλ. αίρονταν). Κι ύστερα α!!! ύστερα!!! να μπεί το στάρι στα τσουβάλια, να φορτωθεί το άχυρο στα κάρα και μείς να χοροπηδάμε πατώντας τα άχυρα για να γεμίζει καλά το κάρο, που στο μεταξύ αποκτούσε διαστάσεις φορτηγού, καθώς με ειδικά ξύλινα κοντάρια, τις κλιμιές, έδιναν ύψος και κάρο και αποκτούσε μεγαλύτερη χωρητικότητα. Η φαγούρα βέβαια δεν περιγράφεται, αλλά μπρος στο παιχνίδι και στην πλάκα τι ήταν ο πόνος! Οι αγροτικές εργασίες περιλάμβαναν ακόμα και την περιποίηση των μπαξέδων που καθιστούσαν την επαρχία μας πραγματικό παράδεισο, καθώς παράγονταν κάθε λογίς ζαρζαβατικό. Τα μοτοράκια δούλευαν ασταμάτητα μέρα-νύχτα και τα κρύα νερά του Λαγκαδά ξεδιψούσαν τη γη και τους ανθρώπους της. Τα καλαμπόκια, οι ντομάτες, οι χιλιοτραγουδισμένες λαγκαδιανές μελιτζάνες, που οι τρεις μόνο μελιτζάνες ζύγιζαν μιάμιση οκά, τα φασολάκια και τα χωράφια με τα καρπούζια αποτελούσαν την πηγή ζωής για όλη την επαρχία μας. Τα λαγκαδιανά προϊόντα ήταν τα πλέον επώνυμα στην αγορά της Θεσσαλονίκης και οι μανάβηδες διαλαλούσαν κάθε μέρα τη φρέσκια σοδειά τους καθώς με τα κάρα τους περνούσαν από τις γειτονιές για να κάνουν «ντιλίβερι» στα προϊόντα τους. Ανάμεσα σε όλα αυτά να κορνάρουν και τα λεωφορεία του ΚΤΕΛ που διέσχιζαν τους χωματόδρομους της μικρής μας πόλης για να μεταφέρουν τους λουομένους πελάτες των Λουτρών στα σπίτια τους παρακαλώ!

 Ύστερα ήρθε η τεχνολογία, τα τρακτέρ, οι πατώζες -θεριζοαλωνιστικές μηχανές-, οι δετικές μηχανές που έδεναν αμέσως τα άχυρα σε μπάλες και τελείωνε έτσι η ιστορία της μεταφοράς με τα κάρα, το στάρι έμπαινε στα τσουβάλια απ’ ευθείας από το μηχάνημα και δεν το αποθηκεύαμε στο σπίτι μέχρι να πάει στον έμπορο κι ύστερα ήρθαν τα φορτηγά και τα κάρα έγιναν μουσειακό είδος, τα 15 καροποιεία του Λαγκαδά έκλεισαν ή άλλαξαν αντικείμενο δουλειάς, και φτάσαμε στην εποχή μας που τα παιδιά πληροφορούνται για το θέρος και τη ζωή των πατεράδων τους από το τάμπλετ, τα βιβλία και από κάτι ρομαντικούς που γράφουν κείμενα για το παρελθόν.

Ας είναι…, η ζωή ούτως ει άλλως συνεχίζεται, πάντα κάτι καινούργιο μπαίνει στη ζωή μας, πάντα κάτι θα μας εκπλήσσει, αλλά οι αναμνήσεις είναι η ωραιότερη έκπληξη της ζωής μας γιατί συνδέουν την μνήμη, το συναίσθημα και την πραγματικότητα μαζί, και ζεσταίνουν τις καρδιές μας, έστω για λίγα λεπτά του χρόνου μας. Καλό καλοκαίρι.