H πορεία της υπαίθρου του νομού Θεσσαλονίκης, γύρω από τη λίμνη Κορώνεια, μέχρι πρόσφατα συνοψιζόταν στις λέξεις «παρακμή» και «εγκατάλειψη», με πιο κραυγαλέα περίπτωση την παραπάνω λίμνη. Μερικά χιλιόμετρα βορειότερα, όμως, στο αμφιθεατρικά χτισμένο Λευκοχώρι, «το χωριό των αγροκτημάτων και της ιππασίας», κάτι αρχίζει να κινείται προς όφελος των τοπικών κοινωνιών.

Τέσσερις αγροτοτουριστικές μονάδες λειτουργούν σήμερα γύρω από το χωριό, δίνοντας νέα πνοή στον τόπο. Η αρχή για τον επισκέπτη γίνεται με το «Κτήμα Λίκνο», έναν πολυχώρο αναψυχής 70 στρεμμάτων στην έξοδο του χωριού, ενώ περίπου πεντακόσια μέτρα μακρύτερα τα βλέμματα τραβάει η αγροτοτουριστική μονάδα «Αγνάντι». Εδώ οι επιλογές για όσους θέλουν να ιδρώσουν λιγάκι είναι πολλές: ιππασία, βόλτες με άλογα ή ποδήλατα στο δάσος, τοξοβολία, σκοποβολή, μέχρι και μια τεχνητή αβαθής λίμνη για κανό υπάρχει. Και τα αγροκτήματα και οι δραστηριότητες δεν σταματάνε εδώ. Στο 3ο χλμ. του δρόμου Λευκοχώρι - Μελάνθιο επισκεπτόμαστε το τεράστιο «Κτήμα Παπαϊωάννου» με τις καλλιέργειες από μήλα, αχλάδια. Επειτα από μια σύντομη επίσκεψη σε μια τεχνητή λίμνη, φεύγουμε από εκεί, με κατεύθυνση αυτήν τη φορά έναν ανηφορικό δασικό χωματόδρομο, που μας οδηγεί στην πόλη της... Αγριας Δύσης. Το «western city», όπως λέγεται αλλιώς το «Αγρόκτημα Ζιώγα», αποτελεί μια πιστή αναπαράσταση κωμόπολης του Φαρ Ουέστ. Αποφασίζουμε να δοκιμάσουμε την τύχη μας στην ιππασία και να... δαμάσουμε τα καθαρόαιμα άλογα. Ευτυχώς, κατά τη δεκάλεπτη ιππήλατη βόλτα μας, εντός του κτήματος, δεν υπήρξε κανένα απρόοπτο, οπότε… ξεθαρρέψαμε και πήραμε το δασικό μονοπάτι «κοφτό»: μια αναζωογονητική 30λεπτη διαδρομή μέσα από δρυς. Για τους πιο απαιτητικούς, υπάρχει η ανηφορική διαδρομή «γερμανικό», όπου μέσα από δασική διαδρομή 4,5 χλμ. από δρυς και πεύκα, φτάνει κανείς στην κορυφή Κλέπι (900 μ.), όπου αγναντεύει απρόσκοπτα τις πεδιάδες του Κιλκίς και των Σερρών.

Από το Λευκοχώρι κινηθήκαμε προς τον ορεινό όγκο του Βερτίσκου και το «Αγρόκτημα Κυδωνιές», το οποίο αναπτύσσεται σε έκταση 250 στρεμμάτων και διαθέτει 15 άλογα, οπωρώνα και λαχανόκηπο (προσβάσιμο στους επισκέπτες) και πολλούς δασικούς δρόμους κοντά, κατάλληλους προς εξερεύνηση. Κατηφορίζοντας από τις Κυδωνιές, φτάσαμε στο 350 ετών Βερτίσκο, έναν παραδοσιακό οικισμό μακεδονικής αρχιτεκτονικής, που έχει παράδοση στην ξυλογλυπτική και στα τσούλια (χαλιά από κατσικότριχα). Το χωριό διαθέτει και πλούσια λαογραφική συλλογή (Τ 6948-608.666, κ. Ζέρβας), η οποία στεγάζεται στην αναπαλαιωμένη διώροφη πέτρινη οικία Σαμαρά. Διαθέτει επίσης δίκτυο από πέτρινα αβαθή πηγάδια ύδρευσης που συνδέονται μεταξύ τους μέσω δασοσκεπούς (δάσος βελανιδιάς) περιπατητικής διαδρομής 3 χλμ. Εδώ στεγάζεται και το ένα από τα δύο Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΚΠΕ) του νομού Θεσσαλονίκης και, όπως μας ανέφερε η Αλίκη Κυρτσάνη, διευθύντρια του ΚΠΕ (Τ 23940-94.000), υλοποιούνται εννέα διαφορετικά περιβαλλοντικά προγράμματα.

Επόμενος σταθμός μας, σε απόσταση 4 χλμ., ο μέχρι πρότινος εγκαταλελειμμένος οικισμός της Χωρούδας. Λίγο παρακάτω, την προσοχή μας προσελκύει το ρέμα του Φλαμουριού, με ένα πληθωρικό τοπίο, γεμάτο μαύρη και τραχεία πεύκη, φυλλοβόλα δέντρα και άγρια ζώα. Εδώ βρίσκεται και το φυτώριο του Δασαρχείου Λαγκαδά, με ένα μικρό ποτάμι να περνά ανάμεσα από τις πολλές καρυδιές και τα νεαρά έλατα. Μεταξύ του Βερτίσκου και του επόμενου χωριού, της Oσσας, μια διασταύρωση οδηγεί στην Καρυδιά και στο παρθένο δάσος της. Δεν παραλείψαμε να επισκεφτούμε την αξιόλογη τρίκλιτη βασιλική των Ταξιαρχών, ένα θέαμα που δυστυχώς χαλάνε τα μπάζα που αφειδώς ρίχνονται στην παρακείμενη χαράδρα. Αποχαιρετούμε την Οσσα και επιστρέφουμε και πάλι στον κάμπο της Κορώνειας, περνώντας από τη… γαστριμαργική σειρήνα του χωριού Πέντε Βρύσες, γνωστού για τις πολλές ταβέρνες του. Αλλη μια άγνωστη πτυχή της θεσσαλονικιώτικης υπαίθρου μάς αποκαλύφθηκε αυτήν τη φορά.

Η χλωρίδα και η πανίδα της περιοχής

Στο Β-ΒΑ τμήμα του νομού Θεσσαλονίκης βρίσκεται ο ορεινός όγκος του Βερτίσκου, με το ομώνυμο δάσος να αποτελεί τμήμα ενός ευρύτερου δασικού οικοσυστήματος, το οποίο μαζί με τα δάση Φλαμουριού, Σοχού, Ευαγγελίστριας και Λαχανά καταλαμβάνουν μια έκταση περίπου 22.000 εκταρίων. Αν και το δασικό οικοσύστημα υποβαθμίστηκε κατά το παρελθόν από αλόγιστη υλοτόμηση, αιγοβοσκή, κλαδονομή, εκχερσώσεις και πυρκαγιές, σήμερα -υπό την επίβλεψη του Δασαρχείου Λαγκαδά- δείχνει σημάδια ανάκαμψης. Ετσι, εκτός από ένα μικρό ποσοστό διάσπαρτων άγονων μικροτόπων, ολόκληρη η έκταση καλύπτεται από βελανιδιές, οξιές και κωνοφόρα, τα οποία εισήχθησαν από τη Δασική Υπηρεσία, όπως τραχεία και μαύρη πεύκη, που αποτελούν και τα κύρια δασικά είδη. Μια χρωματική πανδαισία που οφείλεται στην παρουσία μιας ποικιλίας δέντρων όπως φράξο, σφένδαμο, γαύρο, που δίνουν τη δική τους πινελιά στο τοπίο, με αγριοτριανταφυλλιές, αρωματικά φυτά, μανιτάρια αλλά και πολλά είδη θαμνώδους βλάστησης να συμπληρώνουν το τοπίο. Οσον αφορά την πανίδα, καταφύγιο στην περιοχή βρίσκουν ο λαγός, η ορεινή και η πεδινή πέρδικα, ο αγριόχοιρος, το ζαρκάδι, η αλεπού, η αετογερακίνα και πλήθος άλλα πουλιά.

Του Δάνου Δανιηλίδη, απο το περιοδικό ΟΙΚΟ της Καθημερινής, τεύχος Απριλίου 2010