Του Δημήτρη Μάρδα

Υπ. Βουλευτή ΣΥΡΙΖΑ Β’ Θεσσαλονίκης

και πρώην Αν. Υπουργού Οικονομικών στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους (2015)

Φεβρουάριος του 2015. Η αλλαγή φρουράς στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους συνοδεύθηκε και από μια έκπληξη. Το κρατικό ταμείο των 2,9 δις εκατομμυρίων ευρώ που παρέδιδε ο προηγούμενος υπουργός, γρήγορα άδεια σε μετατρεπόμενο σε έλλειμμα της τάξης του μισού δισεκατομμυρίου ευρώ λίγες ημέρες πριν την καταβολή των μισθών και των συντάξεων και χωρίς την παραμικρή παρέμβαση της νέας κυβέρνησης.

Έχοντας υπόψη τα ταμειακά διαθέσιμα των Οργανισμών και των φορέων του Δημοσίου, εκτιμήθηκε τότε ότι το ταμείο του κράτους αντέχει ως τον Απρίλιο του 2015. Ενημερώνεται για την κατάσταση αυτή πρώτος από όλους ο κεντρικός διαπραγματευτής της χώρας, ο Υπουργός Οικονομικών ο Γιάνης ο Βαρουφάκης.

Από τη στιγμή κατά την οποία ήταν γνωστός αυτός ο περιορισμός, τότε σύμφωνα με την οπτική του κρατικού ταμείου, το πρωταρχικό μέλημα του ατόμου που εξουσιοδοτήθηκε και ανέλαβε την ευθύνη να φέρει σεις πέρας τη νέα διαπραγμάτευση όφειλε να ήταν ένα: Να ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις με σκοπό μια νέα Συμφωνία ως τα τέλη του Απριλίου.

Όταν κάποιος εξουσιοδοτείται για την διεκπεραίωση μιας αποστολής, αυτός φέρει πλήρως την ουσιαστική ευθύνη της επιτυχίας ή της όποιας αποτυχίας. Ο αρχηγός του κράτους φέρει φυσικά την πολιτική ευθύνη για οτιδήποτε γίνεται ή δεν γίνεται στη χώρα. Εποπτεύει, ενημερώνεται αλλά δεν παρεμβαίνει στο προτεινόμενο σχέδιο του διαπραγματευτή, με τρόπο ώστε να του προκαλεί σύγχυση ή να τον απορυθμίζει. Αν η ενημέρωση που λαμβάνει δεν είναι σωστή γι’  αυτό ευθύνεται το άτομο που φέρει την ευθύνη της διαπραγμάτευσης.

Ίσως το ακόλουθο παράδειγμα είναι πιο σαφές, ως προς τα όρια της ευθύνης. Αναλυτικότερα, με την ανάληψη των καθηκόντων μας στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, εξουσιοδοτηθήκαμε να διαχειριστούμε τους περιορισμένους χρηματικούς πόρους της χώρας που παραλάβαμε. Αναλάβαμε λοιπόν την ευθύνη διεκπεραίωσης της αποστολής που μας ανατέθηκε. Αν η χώρα αδυνατούσε να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της, την ευθύνη της αποτυχίας αυτής θα τη φέραμε εμείς, καθώς δε θα αναπτύσσαμε τις τεχνικές που απαιτούνταν για τη διατήρηση του κρατικού ταμείου σε ζωή. Και όλα αυτά βέβαια σε συνεννόηση με τον υπεύθυνο της διαπραγμάτευσης, γιατί η επιβίωση του κρατικού ταμείου είχε άμεση σχέση με τον χρόνο ολοκλήρωση της συμφωνίας με τους δανειστές.

Αν δεν μπορούσαμε να φέρουμε εις πέρας την αποστολή της διαχείρισης του κρατικού ταμείου οφείλαμε να παραιτηθούμε έγκαιρα επωμιζόμενοι το βάρος της ήττας.  Παρόλα αυτά εφαρμόζοντας πρωτόγνωρες τεχνικές, επεκτείνουμε τις δυνατότητες του ταμείου της χώρας και μετά τον Απρίλιο. Η ημερομηνία όμως λήξης των αντοχών της χώρας ήταν η 30 Απριλίου του 2015. Μετά την ημερομηνία αυτή το ρίσκο μεγάλωνε!

Επανερχόμενοι στον τότε υπουργό Οικονομικών τον Γιάνη Βαρουφάκη, εφόσον ο ίδιος γνώρισε ότι το  κρατικό ταμείο δεν άντεχε πολλούς μήνες, όφειλε να προσαρμόσει την τακτική που είχε στο μυαλό του στον κύριο περιορισμό που τον περιτριγύριζε δηλαδή την έλλειψη χρημάτων.

Η στρατηγική επιλογή του Φεβρουαρίου του 2015 για αλλαγή του μίγματος της οικονομικής πολιτικής ήταν σωστή. Αυτό το επιβεβαιώνει και έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου του 2017. Ο ίδιος ο Βαφουφάκης μαχόμενος, προσπάθησε να ακολουθήσει αυτήν την στρατηγική. Η τακτική όμως του πολέμου και των συνεχών παρατάσεων που ακολούθησε ήταν λάθος, σύμφωνα, όπως προαναφέρθηκε, με την οπτική του κρατικού ταμείου. Δεν είναι δυνατόν, ενώ ο ίδιος γνώριζε την ημερομηνία λήξης της ζωής του κρατικού ταμείου, να αγνοούσε αυτόν τον περιορισμό.

Ο «έχθρος», δηλαδή οι θεσμοί, γνώριζαν την εν λόγω αδυναμία. Οπότε είχαν κάθε λόγο  να τραβούν εις μάκρος τη διαπραγμάτευση εξαντλώντας έτσι την χώρα και περιορίζοντας τις δυνατότητες τής οποιασδήποτε ευελιξίας της.

Φθάνοντας στα τέλη του Απριλίου και βλέποντας ο Βαρουφάκης ότι η διαπραγμάτευση δεν κλείνει σύμφωνα με τις δικές μας απαιτήσεις, είχε να ακολουθήσει δυο δρόμους:

Ή στο πλαίσιο μιας τακτικής υποχώρησης να κερδίσει ό,τι μπορούσε και να κλείσει την συμφωνία με σχετικά γεμάτο το ταμείο ή να γίνει «ήρωας» κάνοντας μια νέα έξοδο του Μεσολογγίου με τις γνωστές επιπτώσεις.

Η ενημέρωση για τις δυνατότητες του κρατικού ταμείου γινόταν σε τακτικά διαστήματα. Οπότε γνώρισε  ο τότε υπουργός οικονομικών κάθε στιγμή το σημείο όπου θα έφθαναν τα… πολεμοφόδια.

Αν ακολουθούσε την πρώτη επιλογή, η χώρα θα βρισκόταν σε καλύτερη θέση από ότι ήταν στα τέλη του Ιουνίου-Ιουλίου. Ο ίδιος όμως θα έχανε στα μάτια των πολιτών σε όρους προσωπικής αίγλης.

Ακόμη κι αν θεωρήσουμε ότι η εποπτεία της διαπραγμάτευσης και των όποιων λεπτομερειών της ήταν αρμοδιότητα του αρχηγού της κυβέρνησης, αυτό δεν απαλλάσσει τον κεντρικό διαπραγματευτή από τις ευθύνες του. Αυτός ήταν ο μόνος που γνώριζε με κάθε λεπτομέρεια το περιεχόμενο της διαπραγμάτευσης και κάθε περιορισμό ή εμπόδιο, οπότε αυτός δημιουργούσε την οποιαδήποτε πλασματική ή μη εικόνα της επιδιωκόμενης νίκης.