Ο δραστήριος Κριθιώτης συγγραφέας Θωμάς Μότσος ολοκλήρωσε το νέο του έργο που αφορά το γλωσσικό ιδίωμα της Κριθιάς.

Πρόκειται για το τρίτο βιβλίο του, καθώς έχει ήδη εκδώσει τα έργα «Από την Κριθέα της Θρακικής Χερσονήσου στην Κριθιά του νομού Θεσσαλονίκης» και «Κριθιώτικες Ιστορίες».

Μέσα από μία εμπεριστατωμένη και πολυετή μελέτη, ο κ. Μότσος στο νέο του βιβλίο κατέγραψε τις ιδιαιτερότητες του κριθιώτικου γλωσσολογίου και τη σχέση με άλλα γλωσσικά ιδιώματα. Παράλληλα, έχουν καταγραφεί κριθιώτικες λέξεις και φράσεις, παροιμίες, επώνυμα και παρατσούκλια κατοίκων, αλλά και παραδόσεις που για πρώτη φορά καταγράφονται σε έντυπη μορφή.

Τι ανάγκη όμως τον έκανε να γράψει αυτό το βιβλίο; Στο εισαγωγικό αναφέρει το εξής:

«Είχα διαπιστώσει, εδώ και χρόνια, την αλλοίωση του γλωσσικού μας ιδιώματος κι αυτός ήταν ο κυριότερος λόγος που αποφάσισα ν’ ασχοληθώ διεξοδικότερα με το θέμα αυτό. Η αποκομμένη, κατά κάποιο τρόπο, κοινωνία της Κριθιάς, μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του εξήντα, μιλούσε αποκλειστικά το γλωσσικό της ιδίωμα. Εξωτερικές επιρροές δεν υπήρχαν και οι ελάχιστες πολύ γρήγορα αφομοιώνονταν, απ’ την ισχυρή πλειοψηφία των Κριθιωτών, οι οποίοι μιλούσαν τη γλώσσα που γνώριζαν καλύτερα κι ήταν αυτή που κληρονόμησαν απ’ τους γονείς και τους παππούδες τους. Η απόπειρα ορισμένων να μιλήσουν τη γλώσσα των αστών, χωρίς μάλιστα να έχουν τα απαραίτητα προς τούτο εχέγγυα, όπως στοιχειώδη μόρφωση και κάποιο εύλογο χρονικό διάστημα διαμονής στη πόλη, κατέληγε πάντα σε φαρσοκωμωδία που επέσυρε το χλευασμό και την ειρωνεία της πλειονότητας των Κριθιωτών. Είναι άλλωστε κοινό μυστικό σε όλους μας ότι, η ειρωνεία και η κοροϊδία είναι από τα κύρια χαρακτηριστικά, μιας μεγάλης μερίδας συμπατριωτών μας. Το περίεργο είναι, και θέλω να το τονίσω αυτό ότι, η ειρωνεία γίνεται συνήθως από ανθρώπους που δεν έχουν τα στοιχειώδη προσόντα για να κρίνουν τους άλλους, γεγονός που με κάνει να πιστεύω ότι, μια μερίδα συμπατριωτών μας δεν πρέπει να έχει το «γνώθι σ’ αυτόν».

Εδώ και χρόνια, ο κάτοικος της Κριθιάς έπαψε να είναι αποκομμένος απ’ τον υπόλοιπο κόσμο. Οι παράγοντες που συνετέλεσαν σ’ αυτό είναι προφανείς και δεν αποτελούν αντικείμενο μελέτης του παρόντος. Ο νέος Κριθιώτης ήταν εκ των πραγμάτων αναγκασμένος να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, αφού έπρεπε, λόγω των σπουδών του στην αρχή και της εργασίας του αργότερα, μετά την εγκατάλειψη απ’ τη μεγάλη πλειονότητα του αγροτικού επαγγέλματος, να μιλά κάποια γλώσσα που θα είναι κατανοητή απ’ όλους κι όχι μόνο απ’ τους συγχωριανούς του. Οι δυσκολίες που αντιμετώπιζε στο παρελθόν έπαψαν να υφίστανται, αφού η αλλαγή αυτή έγινε σταδιακά. Η ελαχιστοποίηση των αποστάσεων και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ήταν κι αυτά καθοριστικός παράγοντας, για τη σταδιακή περιθωριοποίηση του κριθιώτικου γλωσσικού ιδιώματος. Σήμερα (4-8-2012), ελάχιστοι νέοι Κριθιώτες τo γνωρίζουν και είμαι απόλυτα σίγουρος ότι, στο μέλλον δεν θα το θυμάται κανείς.

Ο άλλος λόγος που μ’ έκανε ν’ ασχοληθώ με το γλωσσικό μας ιδίωμα ήταν η ιδιαιτερότητα, αλλά και η μοναδικότητά του σ’ ολόκληρο το γεωγραφικό διαμέρισμα της ανατολικής, βορείου και δυτικής Θράκης και όχι μόνο. Οι δυσκολίες που αντιμετώπισα στη διάρκεια συγγραφής του παρόντος ήταν πολύ μεγάλες, γιατί ο προφορικός κριθιώτικος λόγος δύσκολα μεταφέρεται στο χαρτί κι ακόμα πιο δύσκολα διαβάζεται σωστά, ιδιαίτερα από έναν μη μυημένο2. Η χρησιμοποίηση ασυστόλως του τσι (φαινόμενο τσιτακισμού), ταυτόχρονα με το ασύστολο «φάγωμα» των συλλαβών, που δημιουργεί λέξεις που δύσκολα προφέρονται, λόγω της συγκέντρωσης πολλών συμφώνων μαζί, η χοντρή ή ψιλή προφορά, ανάλογα με τη λέξη, των γραμμάτων γάμα (γ), κάπα (κ), χι (χ), λάμδα (λ), και νι (ν), η ιδιαίτερη χρήση των αντωνυμιών και το λεξιλόγιο, είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κριθιώτικου γλωσσολογίου. Mεμονωμένα τα φαινόμενα αυτά παρουσιάζονται και σ’ άλλες περιοχές του ελληνικού χώρου, όχι όμως όλα συγκεντρωμένα και στη διάσταση που εντοπίζονται στο δικό μας γλωσσικό ιδίωμα».