Χρονογραφικά Σημειώματα του Τρύφωνα Τσομπάνη

Αναμφόβολα ο μήνας Μάιος είναι ταυτισμένος με την ομορφότερη περίοδο του έτους, αποτελεί την πιο ευωδιαστή και ανθοστόλιστη περίοδο της άνοιξης, ο πιο ρομαντικός και ιδιαίτερος μήνας, που τραγουδήθηκε από ποιητές και τραγουδιστάδες και μας εισάγει με τον καλύτερο τρόπο στο καλοκαίρι. «Τώρα είναι Μάης κι άνοιξη, τώρα είναι καλοκαίρι…», λέει ένα παραδοσιακό τραγούδι της Μακεδονίας και δεν έχει άδικο, μια και αρχίζουν οι πρώτες υψηλές θερμοκρασίες. Τον Μάιο ο Λαγκαδάς, ήταν χαρά Θεού, οι ακακίες ανθισμένες, οι αυλές του παλιού Λαγκαδά ολάνθιστες με γεράνια και μολόχες, οι γλάστρες του βασιλικού κρέμονταν στα μπαλκόνια, το αγιόκλημα και το γιασεμί, ανταγωνίζονταν στη δύναμη του αρώματος, οι μεγάλες φλαμουριές σ’ έπνιγαν κυριολεκτικά με το λεπτό άρωμά τους, και από την πρώτη αυγή ή το βράδυ, μόλις έπαιρνε να δροσίζει, τ’ αηδόνια δεν σ’ αφήνανε να κοιμηθείς. Όταν μάλιστα συνέπιπτε ο Μάιος με το Πάσχα, τότε αποκτούσε και  μιαν άλλη διάσταση .

Η Πρωτομαγιά γιορταζόταν απλά, με στεφάνια λουλουδιασμένα και τραγούδια: «λουλούδια άς μαζέψουμε και ρόδα και κρίνα κι ελάτε να πλέξουμε στεφάνια με κείνα, τον Μάη που η άνοιξη προβάλλει στη γη…», τραγουδούσαν τα παιδιά και ξεχύνονται στην περιοχή του Μπογδάνα, στη Δέση (πίσω από το Κονσερβοποιείο), στου παπα-Προκόπη το κτήμα με τις μουριές, στην περιοχή της λίμνης, κι όπου αλλού μπορούσε να φτάσει ο καθένας. Τα στεφάνια τοποθετούνταν στα υπέρθυρα των σπιτιών και έμεναν εκεί, μέχρι τη γιορτή του Αγιαννιού (23 Ιουνίου), οπότε και θα τα έκαιγαν στη φωτιά που θ’ άναβε σε κάθε γειτονιά, για να πανηγυρίσουν τον άλλο μήνα, τον αλωνάρι, λέγοντας « έξω ψίλοι και κοριοί, μέσα υγεία και χαρά και καλή σοδιά». Στο δεύτερο δεκαήμερο του Μαΐου η πόλη μας γέμιζε ζωή. Αιτία ήταν η εμποροπανήγυρις που γινόταν στην πόλη και αφορμή της εμποροπανηγύρεως, ήταν η γιορτή των αγίων Κωνσταντίου και Ελένης. Υπάρχουν παλαιότατες μαρτυρίες ότι την ημέρα της γιορτής αυτής, ξεκινούσε επίσημα η λουτρική περίοδος των θερμοπηγών των Λουτρών του Λαγκαδά. Μάλιστα στα 1909 ο γιατρός Ι. Σιώρης, περιγράφει το αρχαιότατο αυτό βυζαντινό έθιμο, όπου συνάζονταν κόσμος πολύς στα Λουτρά, λειτουργούνταν στο εκκλησάκι του αγίου Κωνσταντίνου και ακολουθούσε κοινό τραπέζι  για όλους τους προσκυνητές. Ίσως το έθιμο αυτό να ήταν συνδεδεμένο με την παράδοση που ήθελε να έχουν επισκεφθεί τις θερμοπηγές του Λαγκαδά, ο Μέγας Κωνσταντίνος και η μητέρα του αγ.Ελένη. Πιστεύω πως αυτή η παράδοση, έχτισε και το εκκλησάκι των λουτρών επ’ ονόματι των δύο αγίων Βασιλέων. Από κείνη την ημέρα λοιπόν ξεκινούσαν και επίσημα οι λουτροθεραπείες οι οποίες σταματούσαν το Οκτώβριο.

Το έθιμο των αναστενάριων που ταυτίζεται με την ίδια χρονική περίοδο, ήρθε στο Λαγκαδά, με τα πρώτα προσφυγικά φύλλα από τη Θράκη. Κατ’ αρχήν οι πρόσφυγες θράκες τελούσαν το έθιμο στα σπίτια τους. Όταν το 1943 επεχείρησαν να το δημοσιοποιήσουν και να το τελέσουν σε δημόσιο χώρο, συνάντησαν την άρνηση των Γερμανικών αρχών κατοχής. Πάντως για πρώτη φορά δημοσίως η πυροβασία πραγματοποιήθηκε το 1946, όπως γράφει και περιγράφει το έθιμο, ο τότε διευθυντής του Α΄ Δημοτικού Σχολείου, ο αείμνηστος Νίκος Χατζηβασιλείου, (1963) σε ένα βιβλίο του για τον Λαγκαδά, το οποίο όμως δεν εκδόθηκε ποτέ. Έτσι ο Λαγκαδάς γινόταν επί πλέον κέντρο του ενδιαφέροντος πλήθους κόσμου, που ερχόταν για την παρακολούθηση της πυροβασίας, αλλά ήταν και επίκεντρο ενδιαφέροντος ειδικών επιστημόνων( ψυχολόγων-νευρολόγων-λαογράφων-ιστορικών) που μελετούσαν το φαινόμενο της ακαϊας των αναστενάρηδων.

Μπορεί τα πράγματα να άλλαξαν πολύ, από εκείνες τις παλιές εποχές, όμως μια βραδινή βόλτα στον παλιό Λαγκαδά, θα σας φέρει οπωσδήποτε στην όσφρηση τις μυρωδιές του γιασεμιού και του αγιοκλήματος και σίγουρα κάποιο αηδόνι θα σας συντροφέψει στο βραδινό σας περίπατο.