Χρονογραφικά σημειώματα του Τρύφωνα Τσομπάνη 

Η λαϊκή μας μούσα συχνά τραγούδησε τους μήνες και για κάθε έναν έχει και κάτι να πει και να τραγουδήσει, όμως ο Αύγουστος είναι ο μήνας που ο λαϊκός ποιητής τον θέλει δυό φορές το χρόνο εξ’ αιτίας των πολλών δωρεών του. Είναι ο μήνας της αφθονίας των καρπών, που η γη προσφέρει απλόχερα ό,τι επιθυμεί η ψυχή του ανθρώπου, οι κήποι πλημμυρίζουν από υπεραφθονία αγαθών, ακόμα κι ο πιο φτωχός θα μπορούσε να ζήσει μόνο από τις προσφορές του Αυγούστου, τα μποστάνια κατάκαρπα και τ’ αμπέλια να γέρνουν από τις ευλογίες της γης, τα δέντρα να ανταγωνίζονται σε γεύσεις και χυμούς ζωής και ο άνθρωπος του μόχθου να χαίρεται με όλα αυτά που απολαμβάνει και να αισθάνεται πολίτης ενός μικρού παραδείσου. Ποιος δεν θυμάται απ’ τα παιδικά του χρόνια τις εμπειρίες του Αυγούστου, το μάζεμα των καρπουζιών και των ζαρζαβατικών από τους κήπους, τα ροδάκινα, την πλούσια βερικοκιά στη μέση της αυλής να κρεμάει προκλητικά τα κλωνιά της και όλη η τσακαλοπαρέα της γειτονιάς ανεβασμένη στα κλωνάρια της να απολαμβάνει επί του δέντρου αχόρταγα τους καρπούς, ενώ στη πίσω αυλή η μεγάλη μουριά συχνά επίσης γινόταν στόχος επιδρομών από τα παιδιά της γειτονιάς, με τη γιαγιά μου να σπαζοχολιάζει μη πέσει κανένας από το δέντρο και τσακιστεί. Στην αυλή η βάρκα του πατέρα καλαφατίζονταν και την περνούσαμε με πίσσα που βράζαμε στον τενεκέ και μοσχοβόλαβε όλη η γειτονιά, για να αντέξει ακόμα έναν χειμώνα, ενώ μετά τις 6 Αυγούστου, «τσ’ Αγιασωτήρας», μπαίναμε στ’ αμπέλι επίσημα και με τον νόμο, μια και η γιορτή της Μεταμόρφωσης ήταν η γιορτή της έναρξης του τρύγου. Την παραμονή της γιορτής θυμούμαι τις γειτόνισσες να κουβαλούν στα πανεράκια τους τα πρώτα σταφύλια του αμπελιού τους, σκεπασμένα με ωραία ασπροκέντια, να προσφερθούν στο θεό ως αντίδωρο ευχαριστίας για τις ευεργεσίες του, να ευλογηθούνε και να φάνε οι φτωχοί και από την άλλη μέρα  άρχιζε το πρώτο πανηγύρι του τρύγου. Θυμούμαι το μικρό μας αμπελάκι πίσω από τα νεκροταφεία, με τις αμυγδαλιές και τις συκιές του, να περιμένει υπομονετικά να το τρυγήσουμε και να χαρούμε τον κόπο όλης της χρονιάς των γονιών μας, γιατί όσο μικρό και να ήταν είχε κι αυτό τον αγώνα του και χαιρόμασταν κάθε φορά που το βλέπαμε να ανταμείβει τους κόπους μας με ροζακί, μοσχάτα, σύκα έτοιμα να σκάσουν από το μέλι και αμύγδαλα που άρχιζαν να στεγνώνουν καλά για να μαζευτούν κι αυτά σε λίγο. Κι ύστερα αφού μαζεύαμε τα δικά μας, πηγαίναμε να βοηθήσουμε και στο αμπέλι του θείου Τάκη για να χαρούμε κυρίως την μεταφορά με το γαϊδουράμαξο ή το κάρο και να πασαλειφτούμε με τους χυμούς από τα σταφύλια και τα σύκα, σε τέτοιο σημείο που γινόμασταν στόχοι για όλες τις μέλισσες του κάμπου. Κατόπιν «το Πάσχα του καλοκαιριού», η γιορτή της Παναγιάς, με την προετοιμασία για το πανηγύρι της και τις παρακλήσεις στη χάρη της, όπου κάθε πιστός ή άπιστος τούτες τις μέρες μαλάκωνε την καρδιά του και ταύτιζε τη μνήμη Της με την ανάμνηση της δικής του μάνας της «τιμιωτέρας των ουρανών» και «ενδοξοτέρας λαμπηδόνων ηλιακών». Όσοι μπορούσαν έταζαν να βρεθούν σε πανηγυράκια ή εκκλησιές που τιμούσαν τη μνήμη Της, άλλοι περπατώντας με το πόδια ως το εξωκκλήσι από φυλακής πρωίας, για να προλάβουν ως να βάλλει ο παπάς ευλογητός και να κοινωνήσουν κι άλλοι ανεβασμένοι στα κάρα ή τα φορτηγάκια ταξίδευαν για να μετέχουν στο πανηγύρι. Λουλούδια για το εικόνισμα, πρόσφορα με γλυκάνισο για την αρτοκλασία, λιβάνι για το θυμιατό φερμένο από το Αγιονόρος που πωλούσε ο παπα-Μάξιμος ο Καρακαλινός όταν ερχόταν στα Λουτρά για τα μπάνια του. ’λλοι πάλι που είχαν την άνεση ταξιδεύαν για μακρινότερα μέρη σε μεγάλα και ονομαστά προσκυνήματα. Οι ντόπιοι περιποιούνταν τις αυλές και τις εξώπορτες, έβαφαν τα ζωνάρια και την αυλή γιατί θα περνούσε η περιφορά με την εικόνα Της και έπρεπε να’ναι όλα σε τάξη.

Κι ύστερα εκείνα τα υπέροχα φεγγάρια του Αυγούστου, που σ’ έκαναν να τραγουδάς: «φεγγάρι μάγια μου’κανες και περπατώ στους δρόμους…στείλε ουρανέ μου ένα πουλί να πάει στη μάνα υπομονή», αυτά τα φεγγάρια που τραγούδησαν όλοι οι ποιητές και τα αντιπαρέβαλλαν με την ομορφιά των κοριτσιών:

« Σαν τι το θέλει η μάνα σου

τη νύχτα το λυχνάρι,

οπό’χει μέσ’ το σπίτι της

τ’ Αυγούστου το φεγγάρι»;

Ποιος αυτό τον μήνα δεν έγινε ποιητής, ποιος δεν τραγούδησε «δειλινά αξέχαστα γεμάτα αναμνήσεις», ποιος δεν μέθυσε από χαρά και έρωτα, ποιος δεν νοστάλγησε και δεν έκλαψε για πράγματα κι ανθρώπους.

Όμως πάντα η γιορτή της μάνας Παναγιάς απάλυνε κάθε πόνο και κάθε νοσταλγία κι έτσι τέλειωνε με τον Αύγουστο η χρονιά κατά τη βυζαντινή παράδοση, και τον Σεπτέμβριο άρχιζε το νέο έτος με την αρχή της Ινδίκτου, δηλαδή την πρώτη του έτους. Οι Αυγουστιάτικες νύχτες οι πάντα ζεστές με τ΄ασημένια φεγγάρια και την αυγουστιάτικη πανσέληνο, ελπίζω ακόμα και σήμερα να γλυκαίνουν τις διακοπές μας και να ομορφαίνουν τη ζωή μας.

Καλή Παναγιά.