«Όλα είναι ίδια, αν δεν τ’ αγαπάς», λέει ένα σύγχρονο τραγούδι της εποχής μας, κρύβοντας μέσα στους στίχους του μια μεγάλη αλήθεια, ότι η αγάπη για κάτι, κάνει τη διαφορά στη ζωή μας, δίνει νόημα, χάρη, ομορφιά.
Ξεφυλλίζω ένα λεύκωμα φωτογραφιών, αφιερωμένο στην αρχιτεκτονική του Λαγκαδά. Σπίτια παλιά, αρχοντικά και φτωχόσπιτα, που για κάποιον που δεν τα έζησε και δεν τα γνώρισε, είναι απλά κάποιες ασπρόμαυρες φωτογραφίες, ιδανικές για ρομαντικούς ή συλλέκτες. Για κάποιον όμως που ξέρει να διαβάζει την εικόνα, που αναζητά την πληροφορία στην τέχνη και ψάχνει για το κάλλος στην ψυχρή και άνευρη εποχή μας, σίγουρα έχει ενδιαφέρον η χορταριασμένη πορτάρα του παλιού αρχοντικού, η ξεχαρβαλωμένη σιδεριά ενός σπασμένου παράθυρου, που με τόση τέχνη ο παλιός σιδεράς επιμελήθηκε το λεπτό καγκελάκι του, και η ξεχασμένη υφαντή ή κεντημένη κουρτίνα που ξέμεινε να δείχνει την αίσθηση της ομορφιάς και της επιμέλειας των ανθρώπων της πόλης μας. Το χτυπημένο απ’ τον αγέρα φουρούσι που σήμερα κρύβει μέσα του τις φωλιές των πουλιών, απόμεινε σημάδι αρχιτεκτονικής ομορφιάς που μιλά χωρίς να κραυγάζει. Όσοι μπορούν να αφουγκράζονται την σιωπή της ιστορίας και να διαβάζουν την ομορφιά της τέχνης, αναγνωρίζουν εύκολα την πλούσια κληρονομιά που άφησαν οι πριν από μας γενιές. Μέσα λοιπόν απ’ τις πέτρες και τα μέταλλα μιλά η ιστορία και αφήνει κληρονομιά μνήμης και τέχνης σαν «άκαφτη βάτο εις τους αιώνες». «Θεμέλιωσα τα σπίτια μου στη μνήμη» θα πει ο Ελύτης για να διδάξει πως το κάθε αγκωνάρι και το κάθε φουρούσι, είναι θεμέλια της προσωπικής και οικογενειακής μας ιστορίας. Τα σπίτια αυτά που σήμερα έμειναν μάρτυρες μιας παλιάς μνήμης και εποχής, πληγωμένα από τον καιρό και την αδιαφορία μας, μάρτυρες τέχνης και αρχιτεκτονικής, θεμελιωμένα με ιδρώτα και αίμα, αγωνία και αγάπες, που κάποτε τ’ αγκάλιαζε η αγράμπελη και το γιασεμί, εκεί που ακούστηκαν τα πρώτα μυστικά της αγάπης και τα τραγούδια της χαράς, σήμερα μας εγκαταλείπουν αποκαμωμένα από την προσμονή και την καρτερία τόσων χρόνων, μήπως και βρεθεί κάποιος να τα περισώσει.

Σε μια εποχή όμως πνιγμένη στο κιτς και την κακογουστιά, ποιος να αναζητήσει την ωραιότητα; Η μόλις χθες κατάρρευση της οικίας Δόγκα, στην οδό 27ης Οκτωβρίου, αποτελεί πλήγμα για τον πολιτισμό μας και σημείο αναφοράς για τις ευθύνες μας απέναντι στην παράδοση και τον πολιτισμό μας. Η μερική κατάρρευση της οικίας Βενιώτη, και της οικίας Κούζου, επιτείνουν την τραγική αδιαφορία. Η πόλη μας είχε το προνόμιο να έχει δεκάδες τέτοια σπίτια που ισοπεδώθηκαν από τον σεισμό ή τους ιδιοκτήτες τους, επειδή κάποτε δεν υπήρχε ένα πλαίσιο προστασίας και συντήρησής τους. Τώρα όμως που η αρχιτεκτονική κληρονομιά αποτελεί στοιχείο ανάπτυξης μιας περιοχής και τουριστικής αξιοποίησης, η δική μας πόλη, θάβει την ιστορία της και τον πολιτισμό της τελείως αδιάφορα και ψυχρά. Μα κανένας δεν νοιάστηκε γι’ αυτά τα σπίτια; μου είπε κάποτε ο κ.Καραστέργιος, αρχιτέκτονας και αναστηλωτής, πρώην Δήμαρχος Αρναίας, ο οποίος σε μια μόνο οκταετία κατάφερε να αναστηλώσει όλα τα σπίτια της Αρναίας και να βάλει την πόλη του σε τροχιά τουριστικής ανάπτυξης και προβολής.
Το ΥΠΕΧΩΔΕ και το «Πράσινο ταμείο»της Ευρώπης, επιδοτεί με χιλιάδες ευρώ την αγορά από τους Δήμους αυτών των σπιτιών, αλλά και οι Δήμοι έχουν την ευθύνη να βοηθήσουν τους ιδιοκτήτες να βρουν τρόπους και προγράμματα σωτηρίας και αξιοποίησης των σπιτιών. Η αδιαφορία είναι απελπιστική! Να είναι βέβαιοι όσοι είχαν την ευθύνη και το χρέος για τον σεβασμό στην παράδοση και την ιστορία, ότι αν δεν σεβαστούν την ιστορία ούτε η ιστορία θα τους σεβαστεί.

Όταν ο χρόνος αφήνει τα ίχνη του πάνω στη γη μας

Όταν η ζωή φεύγει μέσα απ’ τα χέρια μας,

καθώς ένα ποτάμι μεσ’ απ’τα δάχτυλά μας,

όταν το παρελθόν μας έμεινε πίσω

σ’ αγαπημένες γωνιές, αλάνες  και σοκάκια

που κάποτε μας κράτησαν κοντά τους,

όταν η μνήμη και η θύμηση θολώνουν,

είτε γιατί η ζωή μας διάβηκε γοργά,

είτε γιατί ένα δάκρυ πάντα θολώνει τη ματιά μας,

αυτά τα σπίτια θα ζωντανεύουν μνήμες και θύμησες ζωηρές,

εικόνες μιας άλλης πατρίδας, με το δικό της χρώμα,

με τις δικές της νοσταλγικές αναπολήσεις,

 μιας πατρίδας που ήταν κάποτε φωλιά

και εμείς τα διαβατάρικα πουλιά της.