Στην αρχαιότητα, στους Ελληνοπερσικούς πολέμους, όταν κάποτε κινδύνευε η πόλη των Αθηνών, οι πρόκριτοι της πόλης ρώτησαν το μαντείο των Δελφών πώς μπορούν να σώσουν την πόλη από τον βανδαλισμό και την καταστροφή. Ο χρησμός του μαντείου ήταν πως  «θα σας σώσουν τα ξύλινα τείχη». ’λλοι τότε άρχισαν να κατασκευάζουν ξύλινα κάστρα και οι σοφότεροι είπαν πως η Πυθία εννοούσε τα πλοία. Και είχαν δίκαιο. Ποια είναι όμως σήμερα τα δικά μας τείχη και η γραμμή αντιστάσεως;  Ας δούμε εν συντομία την αντιστοιχία με την περιοχή μας.

Ένα καταπληκτικό μεταβυζαντινό ναό  έκρυβε μια συστάδα θάμνων και δέντρων, λίγο έξω από το Καβαλάρι ,στην περιοχή Στάνοβο. Σε μια πανοραμική θέα, βρίσκεται αυτός ο μικρός ναός (6Χ12), κακοποιημένος από τις αξίνες των αρχαιοκαπήλων, αλλά και την ντόπια αδιαφορία, που χρόνια τώρα βλέπαν να καταστρέφεται ένα μνημείο, ένας ναός, ο δικός τους ναός, που κάποτε κάποιοι εκεί βαφτίστηκαν, παντρεύτηκαν, πανηγύρισαν, μνημείο  από τα λίγα της περιοχής μας και δεν νοιάστηκαν, παρά το ότι ήταν κηρυγμένο μνημείο από την αρχαιολογική υπηρεσία, να φροντίσουν να σώσουν όχι μόνο τον ναό και την ιστορία του, αλλά την αξιοπρέπειά μας ως λαού που φροντίζει την παράδοση και τον πολιτισμό μας. Έχω δε τη σοβαρή ένδειξη ότι η πλαγιά του βουνού κρύβει στα σπλάχνα της κι άλλα ιστορικά στοιχεία. Από την πρώτη κιόλας εβδομάδα της αναλήψεως των καθηκόντων του νέου Μητροπολίτη Λαγκαδά, τον ενημερώσαμε για το μνημείο και την επομένη ακριβώς το επισκεφθήκαμε και δόθηκαν από τον Σεβασμιώτατο οι πρώτες εντολές και οδηγίες, καθώς την ίδια στιγμή της επισκέψεως, επικοινώνησε με την αρμόδια Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, ζητώντας τη συμβουλή και την βοήθειά της για την πλήρη αναστήλωση και διάσωση του μνημείου, που θα μπορούσε να μετατραπεί σε ένα λαμπρό προσκύνημα για την περιοχή και όχι μόνο. ’μεσα εγκαταστάθηκε αρχαιολόγος και συνεργείο που ασχολήθηκαν με το μνημείο, μελετώντας τις παλαιότερες φάσεις του, που φτάνουν μέχρι τον 11^ο αιώνα, η δε ανασκαφή έφερε στο φως παλαιότερες ταφές και ενδιαφέροντα ευρήματα. Πολλές φορές κάποιοι  ντόπιοι  μεμψίμοιροι, κατηγορούν την επαρχία μας ότι δεν έχει να επιδείξει τίποτα από ενδιαφέροντα ιστορικά στοιχεία, που να προκαλέσουν το ενδιαφέρον επισκεπτών και τουριστών. ΛΑΘΟΣ ΜΕΓΑΛΟ, η περιοχή μας έχει τεράστιο πλούτο και ανέλπιστες ομορφιές, όμως εμείς δεν είμαστε σε θέση να αναδείξουμε αυτό τον πλούτο και να φωτίσουμε τις ομορφιές του, να τις κάνουμε δικές μας ομορφιές, γιατί περί άλλων τυρβάζουμε.

Υπάρχουν ακόμα 8-10 μεταβυζαντινοί ναοί (Λητή, Δρυμό, Μελλισοχώρι, Ξυλόπολη, Καβαλάρι, Κολχικό, Σοχό, Όσσα, Χωρούδα, Βερτίσκο), που μπορούν να γεμίσουν ένα ολόκληρο μουσείο, από το Δερβένι δε και κάτω, είναι θαμμένο όλο το Μακεδονικό και Μυγδονικό παρελθόν μας. Ποιός νοιάστηκε να χρηματοδοτήσει το ΑΠΘ για μια ανασκαφική έρευνα στις τούμπες Περιβολακίου και Καβαλαρίου, (οι ανασκαφές σταμάτησαν το 1938, και δεν συνεχίστηκαν λόγω του πολέμου),υπάρχουν ακόμα ανεξερεύνητα σπήλαια, οι Μακεδονικοί τάφοι των Λαγυνών, το μακεδονικό νεκροταφείο στη Γερακαρού, ή ποιος ανέσκαψε την περιοχή που βρέθηκε «ο Λέων της Μυγδονίας» στον Ευαγγελισμό; Να μη μιλήσουμε για την πονεμένη υπόθεση των παραδοσιακών σπιτιών που τα αφήνουμε στη μοίρα τους. ΟΧΙ  δεν είναι υπόθεση μόνο κάποιων ιερέων, επιτρόπων και ιδιοκτητών, που αυτονόητα δεν μπορούν και δεν διαθέτουν την γνώση και τον τρόπο του Μητροπολίτη, να εκτιμήσουν και να αναδείξουν μια πολιτιστική κληρονομιά που ανήκει στην ιστορία της Επαρχίας μας κι όχι απλά στη μερίδα τους στο υποθηκοφυλακείο. Όταν το κράτος θέλει, μπορεί και παρεμβαίνει, αλλά χρειάζεται το ενδιαφέρον κάποιων να στηριχθεί.  Επισκέφθηκε κανείς τη γραφική Χωρούδα, (εγκαταλελειμμένη από το 1949), να δει την γραφικότατη ομορφιά της και τον κατάγραφο με  αξιολογότατες τοιχογραφίες ναό της και να θαυμάσει το καταπληκτικό τοπίο της; Μόνοι τους οι κάτοικοι και ο Σύλλογος του χωριού παλεύουν να αναστήσουν την ιστορία της. Τέσσερα χιλιόμετρα χωματόδρομος έμεινε και περιμένουν 60 χρόνια οι κάτοικοι για να έχουν καλύτερη πρόσβαση στο χωριό τους. (Να τονίσουμε μάλιστα πως η μελέτη είναι έτοιμη εδώ και χρόνια αλλά η Περιφέρεια δεν την παραλαμβάνει γιατί δεν θέλει να πληρώσει τον μελετητή. Τέτοια κρατική αξιοπιστία!) Έχει γνωρίσει κανείς από κοντά τις ομορφιές των πλατανορεμάτων του Ζαγκλιβερίου και της Γερακαρού, ή τα πανέμορφα δάση της περιοχής μας; Γιατί δεν θα μπορούσαν αυτοί οι χώροι να αναδειχτούν, να δημιουργήσουμε πνευματικές, ιστορικές και περιβαλλοντικές διαδρομές  που θα δεχτούν το τουριστικό ενδιαφέρον; Φαντάζεστε μια περιοχή, που διαθέτει μακεδονικούς τάφους της αξίας των Καλλινδίων και βυζαντινά μνημεία, λαϊκή αρχιτεκτονική και λαϊκό πολιτισμό, δύο πανέμορφες παραλίμνιες διαδρομές, αρκετές ακόμα παραποτάμιες, λουτρικές εγκαταστάσεις με φυσική ομορφιά ανέλπιστη, να παραμένει αναξιοποίητη; Αυτή πρέπει να είναι η ανάπτυξη ενός τόπου, που πρώτα σέβεται τον πολιτισμό του, την ιστορία του και το περιβάλλον.

Ο Ναός του Αγ.Γεωργίου στο Καβαλάρι αναστηλώθηκε και περιμένει την βοήθεια όσων δύνανται για να ξαναποκτήσει ζωή και δράση, ο Ναός των Αρχαγγέλων στην Όσσα ομοίως αποτελεί κομψοτέχνημα, στη Χωρούδα τελειώνει σε λίγο η αποκατάσταση των τοιχογραφιών και της τοιχοποιϊας ναού με την συγκινητική πρωτοβουλία του παπά-Θανάση και των κατοίκων της. Ήδη ετοιμάζουμε έναν οδηγό των Μακεδονικών και Βυζαντινών μνημείων της επαρχίας μας. Ευελπιστούμε στο ενδιαφέρον του  Μητροπολίτη κ. Ιωάννη, που από την πρώτη εβδομάδα της εγκαταστάσεώς του στο Λαγκαδά, εξήγγειλε τη δημιουργία βυζαντινού μουσείου, το οποίο έγινε και δέχεται κατ΄έτος 2.500 επισκέπτες και φροντίζει για την συντήρηση των μεταβυζαντινών ναών και εικόνων (ήδη έγινε η καταγραφή και συντήρηση πολλών εικόνων). Το Λαογραφικό Μουσείο της Μητροπόλεως Λαγκαδά συμπληρώνει το παζλ του πολιτισμού, μαζί με το Μουσείο του Σοχού και της Όσσας που θέλουν στήριξη και προβολή. Ας ελπίσουμε ότι θα συμπαρασύρει και όλους τους άλλους θεσμικούς φορείς της επαρχίας μας, ακόμα και τους Συλλόγους, ώστε να μπει ο τόπος σε μια νέα τροχιά πολιτιστικής και πνευματικής ανάπτυξης, αυτά θα φέρουν και την ανάπτυξη που περιμένει και ο επαγγελματικός κόσμος της περιοχής. Η ανάπτυξη χτίζεται από μας,  δεν χαρίζεται από κανέναν, όμως πιστεύουμε πως χτίζεται καλύτερα, όταν πατήσουμε πάνω στις πέτρες και τα αγκωνάρια που έβαλαν σε τούτο τον τόπο οι πατεράδες και οι παππούδες μας. Για μας όλος αυτός ο πολιτισμός και η κρυμμένη ομορφιά είναι τα «ξύλινα τείχη» του χρησμού του μαντείου των Δελφών, που έσωσαν κάποτε τους Αθηναίους.